Παρασκευή 6 Ιουνίου 2014

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η - ΣΚΟΠΟΣ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ - ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ



Εργοκοινωνιολογική αστική θεώρηση και πολεοδομική ανάλυση των δύο ημίσεων του περασμένου αιώνα.

 

   


          Φυσιογνωμικό υπόβαθρο πόλης.

         Η πόλη  των πολλών σημείων αναφοράς και προσανατολισμού    (Ρολόγι, Κάστρο, ποτάμια, σταυροειδής ρυμοτομική διάταξη, πεδιάδες, Κόζιακας, Καλαμπάκα-Μετέωρα,)

           Η φύση προίκισε πλουσιοπάροχα την πόλη με ειδικά χαρακτηριστικά που δημιούργησαν τον ευνοϊκό  καμβά και το άνετο και ευκολόχρηστο πλαίσιο δημιουργίας.   Το χαρτογραφικό ανάπτυγμα και το τοπολογικό πεδινό ανάγλυφο,  με την ήπια και  ενιαία κλίση, μέσου απολύτου υψομέτρου 110 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, η αφθονία του νερού με  τα τρία  ποτάμια που λειτουργούν  ως τροφοδότες και αποδέκτες,  οι ομαλοί  και προστατευτικοί βόρειοι λόφοι, η ακρόπολη με την παλαιά πόλη ταυτισμένη  με την  παραδοσιακή συνοικία, ο ιδανικός  μεσημβρινός  προσανατολισμός της πόλης, η ευχερής και ανεμπόδιστη  προς τα εκεί πολεοδομική ανάπτυξη,  η κομβική  και  κεντροβαρική θέση μεταξύ δυτικής και ανατολικής χώρας,  το εγγύτερο σημείο συνάντησης πληθυσμών, πολιτισμών και οικονομιών  πεδινών και ορεινών περιοχών και τέλος το μεγαλύτερο κέντρο θρησκευτικής λατρείας και τουρισμού λόγω των ιερών μονών των Μετεώρων και της Καλαμπάκας,  συνδυάζουν  τη βάση δεδομένων,  το πλέγμα κινήτρων και το πορτρέτο σχεδιασμού και πραγμάτωσης  αναπτυξιακού οράματος  υψηλών προδιαγραφών.   Όταν υπάρχει αυτό το πλούσιο και πλεονεκτικό  φυσικό υπόβαθρο με χάρη και ομορφιά τότε το έργο των επιλογών και των εφαρμογών καθίσταται πιο εύκολο. 
         Με το αρχικό πολεοδομικό σχέδιο του Μένανδρου Ποτέσσαρου και το συμπληρωματικό σχέδιο του 1937, στη λογική της Ιπποδάμειας κατά το μάλλον διάταξης, η  ρυμοτομική μορφή της πόλης  είναι η σταυροειδής μετά πλατείας  στο κέντρο και εκ των τεσσάρων τεταρτημορίων το πιο πλούσιο και το πιο ενδιαφέρον ιστορικά είναι το βόρειο ένθα και η ακρόπολη με την παραδοσιακή συνοικία Βαρούσι, το βυζαντινό κάστρο και τις παλαιές εκκλησίες, τα δε υπόλοιπα τεταρτημόρια προσφέρονται για την ανάπτυξη, με ευκολία  και άνεση,  πολεοδομικών  αστικών λειτουργιών.
         Τα τρία μεγάλα πάρκα Αγίου  Γεωργίου, Προφήτου Ηλία, Μύλου Ματσόπουλου σχηματίζουν σκαληνό τρίγωνο  οι κορυφές του οποίου  συμπίπτουν με Ανατολή, Δύση, Βορρά, διατεμνομένου, του νοητού αυτού τριγώνου, υπό του μεγαλυτέρου διαμήκους River Park  του ποταμού Ληθαίου.

                             

        Χαρακτηριστικούς συμβολισμούς και σημεία αναφοράς στο διηνεκές και για όλους θα αποτελούν :    


         Η παλαιά και μοντέρνα  πόλη,  ως γενέτειρα του Ασκληπιού, πρώτου γιατρού της αρχαιότητας και της ανθρωπότητας,  ο γραφικός ποταμός  Ληθαίος,   η φημισμένη οδός Ασκληπιού,  η ιστορική μεσαιωνικής τεχνοτροπίας συνοικία Βαρούσι,  το Ιουστινιάνειο βυζαντινό  κάστρο με τον  επιβλητικό πύργο του ρολογιού,    το Εμπορικό Κέντρο και τα Μανάβικα,  η παραδοσιακή  λαϊκή Αγορά, το περίβλεπτο και καταπράσινο άλσος του Προφήτη Ηλία,  το αθλητικό πάρκο Αγίου Γεωργίου,  το κεντρικό συγκρότημα του Πνευματικού Κέντρου μετά του νεοκλασικού Λαογραφικού Μουσείου και Ωδείου,  το ανακαινισμένο  υψηλής αισθητικής και πολιτισμικής αξίας τέμενος Οσμάν Σαχ (Κουρσούμ Τζαμί), το φυσικό  πάρκο και ο εξωτικός  μύλος Ματσόπουλου,  οι επιβλητικοί δίδυμοι πέτρινοι Στρατώνες,  το μεγαλοπρεπές στάδιο,  τα έξοχα παραδοσιακά και διατηρητέα κτήρια, η ωραία περιοχή του Σιδηροδρομικού Σταθμού, το νέο σύγχρονο Νοσοκομείο, τα παλαιά και νέα Δικαστήρια, ο αποκεντρωτικός της κυκλοφορίας  περιφερειακός οδικός δακτύλιος, το εντυπωσιακό και μοντέρνο συγκρότημα του υπεραστικού  ΚΤΕΛ,  οι βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες στην παλαιά και στη νέα πόλη, ο Μητροπολιτικός ναός του Αγίου Νικολάου, το διαμπερές συγκρότημα της  ιεράς Μητρόπολης μεταξύ των οδών Απόλλωνος και Όθωνος, τα μεγάλα και διαμορφωμένα πολεοδομικά ανοίγματα πλατειών και κοινοχρήστων χώρων, και τέλος  οι περιβάλλοντες την πόλη, εξοχικού  χαρακτήρα, δεκατρείς προαστιακοί αγροτικοί  οικισμοί.

       
   
  Τρίκαλα 1883:   Η ….πόλη που μας παρέδωσαν οι κατακτητές.  Στο βάθος το κάστρο με το παλιό ρολόι.


Διδακτική Αναδρομή
 "η δημιουργία είναι η ελευθερία της ελευθερίας Ζ. Μαξ"

             Πολλά έργα έχουν εκτελεσθεί στο Δήμο Τρικκαίων τα οποία συνέβαλαν στη δημιουργία πολύ καλού περιβάλλοντος  οικονομικής ανάπτυξης και ταχείας προόδου   για την πόλη και την ευρύτερη περιοχή. 
             Από την απελευθέρωση της Θεσσαλίας και της πόλης το 1881 (21 Αυγούστου 1881) και την ένωσή της  με την Ελλάδα,  άρχισε από τους φιλοπρόοδους κατοίκους,  τις Νομαρχιακές  και  τις Δημοτικές Αρχές εργώδης  προσπάθεια σχεδιασμού  των  Νέων Επαρχιών  και συγκρότησης της πόλης και της περιοχής,  η οποία κράτησε για αρκετά χρόνια.
            Από τις πλέον εντυπωσιακές και ρηξικέλευθες πρωτοβουλίες και από  τα πλέον σημαντικά δημόσια και δημοτικά έργα καθώς και μεγάλα ιδιωτικά έργα, βιομηχανικά κτήρια  και συγκροτήματα,  που σημάδεψαν καθοριστικά το οικονομικό, πολιτιστικό, κοινωνικό και αισθητικό γίγνεσθαι της πόλης μέχρι το 1940,  θεωρούνται τα παρακάτω:   

       1. Η σύνταξη του εξαίρετου ρυμοτομικού σχεδίου των ετών  1884-1885,   έργο του πρώτου Δημομηχανικού του Δήμου Μένανδρου  Ποτέσσαρου και η άμεση εφαρμογή του από τις πρώτες δημοτικές αρχές.
        2.  Ο μύλος του Αγαθοκλή  (Ματσόπουλου) 1882- 1884 σχετικός με τον πρωτογενή κλάδο της βασικής διατροφής (σιτάρι-αλεύρι-ψωμί).
       3. Η σιδηροδρομική γραμμή και  ο σιδηροδρομικός σταθμός 1886-87 ως βασικά εφαλτήρια έργα ανάπτυξης και προόδου της περιοχής μας.
       4. Η  κατασκευή της μεταλλικής και  ενωτικής του ιστού της παλαιάς και νέας πόλης,  κεντρικής επί του Ληθαίου ποταμού  αριστοτεχνικής και πανέμορφης  γέφυρας το 1886-87.
         5.     Η κατασκευή της εκπληκτικής δημοτικής αγοράς το 1890, σε σχέδια του Ποτέσσαρου, σχετικής με τον άλλο διατροφικό κλάδο  διακίνησης κρέατος, ψαριών και άλλων νωπών προϊόντων και λαχανικών.
         6.  Τα ωραιότατα νεοκλασικά και αρχοντικά κτήρια στην πλατεία Ρήγα Φεραίου  το 1887-93 και αργότερα στην αρχή της οδού Ασκληπιού και σε άλλα κεντρικά σημεία της πόλης, τα οποία δημιούργησαν την χαρακτηριστική και εντυπωσιακή αισθητική ταυτότητα  και το καλλιτεχνικό προφίλ της νέας πόλης.
         7.  Το εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας του Σταματόπουλου το 1906  μεταξύ των πέντε πρώτων πανελληνίως,
      8. Τα εν σειρά γιγαντιαία και καλοδομημένα πέτρινα κτήρια  των   στρατώνων  στην οδό Λαρίσης το 1909 και 1911, διώροφα με υπόγειο, εμβαδού κατόψεως  20χ80=1600 τετρ. μέτρα έκαστο!
     9. Το βιομηχανικό συγκρότημα παγοποιίας και διατήρησης τροφίμων Θεοδώρου Κλιάφα  στη γωνία των οδών Θεμιστοκλέους και Ομήρου από το 1926. 
       10.     Τα  εργοστάσια εριουργίας και υφασμάτων Τεγόπουλου,   τα εργοστάσια ξυλείας Δερπανοπούλου,  Μαυράκη  κλπ  τα εργοστάσια  χαλβαδοποιίας, ζαχαροπλαστικής, πούρων  και τσιγάρων, τα εργοστάσια  μακαρονοποιίας και καρφοβελονοποιίας, και άλλα παρόμοια,  περισσότερα από είκοσι, δηλωτικά εν τω συνόλω δυναμικής οικονομικής προόδου και ανάπτυξης.
       11.   Το  από το 1929  Δημοτικό  Νοσοκομείο στις παρυφές του άλσους Προφήτη  Ηλία που λειτούργησε μόνιμα ως στρατιωτική μονάδα (Σώμα Στρατού, Μεραρχία, ΜΕ)
     12.   Το αρχιτεκτονικής απλότητας σπουδαίο κτήριο του  5ου Δημοτικού Σχολείου χτισμένο το 1932, στην οδό Μαυροκορδάτου που λειτούργησε και ως νοσοκομείο στον εμφύλιο πόλεμο.
     13.    Η πρώτη ασφαλτόστρωση  οδού, μεγάλου εύρους και μήκους (20χ1000 μέτρων), της οδού Σιδηροδρόμου (Ασκληπιού), το 1932.
    14. Τα πολλά διάσπαρτα και  καλαίσθητα οικοδομήματα, διατηρητέα νεοκλασικά κτίσματα,  ως δημιουργήματα ιδιαίτερης αισθητικής αξίας και αψευδή σήμερα δείγματα ποιότητας ζωής και ευμάρειας, κατοίκων ευημερούσης πολιτείας.
    15. Το ενιαίο,  χαρακτηριστικής τεχνοτροπίας  παραδοσιακό  οικιστικό σύνολο της αρχοντικής συνοικίας Βαρούσι (Παλαιά πόλη). 
    16. Ο νέος επιβλητικός πύργος, με  το τετραπλής όψης  εντυπωσιακό ρολόγι της πόλης,  χτισμένος μέσα στο Κάστρο το 1936 και η ταυτόχρονη ανάπλαση με τις προσπελάσεις προς το Α διάζωμα.
     17.   Η πρώτη δενδροφύτευση του άλσους Προφήτη Ηλία το 1935-36, ως σύλληψη και εφαρμογή  μεγαλοφυούς ιδέας και εξαιρετικής περιβαλλοντικής προοπτικής αποτέλεσμα.
     18.   Η διαμόρφωση της κεντρικής πλατείας το 1936, ως ελεύθερος χώρος πολιτιστικής  συγκέντρωσης και αστικής επικοινωνίας, (πλατεία :  πολεοδομικός όρος νεοεισαχθείς με την απελευθέρωση, ως πρωτοποριακή έννοια, από το ρυμοτομικό σχέδιο του 1885. )  
     19. Το συγκρότημα της ΚΟΜΔΕ στα Σαράγια το 1936 ως εργοτάξιο και τα συνοδευτικά σπουδαία, μεγάλα  και σωτήρια  αντιπλημμυρικά και εξυγιαντικά έργα του θεσσαλικού κάμπου και της περιοχής μας, της δεκαπενταετίας μετά το έτος 1936.
     20.   Και όλα τα παραπάνω  εκπορευόμενα  από   το γενικότερο και ειδικότερο κλίμα δημιουργικών πρωτοβουλιών, απότοκο της ελευθερίας  που παρέχει η ελευθερία  των ανεξάρτητων  πολιτών.

Συμπέρασμα: Αν αναλογισθούμε και συγκρίνουμε την μεταπολεμική πολεοδομική εξέλιξη, διαπιστώνουμε ότι:
                    Όλα τα σημαντικά, σπουδαία και ωραία που υπάρχουν στην πόλη, που σημάδεψαν, χάραξαν και αποτυπώνουν το αισθητικό προφίλ της, συνδυασμένα και  ενταγμένα αρμονικά  στο  εξαιρετικό  φυσιογνωμικό υπόβαθρο,  έγιναν την πεντηκονταετία  πριν από το 1940!
         Έτσι όσα ήταν σβηστά και κατασκότεινα επί πεντακόσια χρόνια καταυγάστηκαν και έλαμψαν μέσα σε πενήντα χρόνια ελευθερίας στον πολύχρωμο εν τούτοις  ρευστό και ταραγμένο καμβά μιας εποχής πολιτικών, στρατιωτικών και κοινωνικών εντάσεων.  
       Αυτή είναι συνεκδοχικά η επιτυχημένη ιστορική περίοδος του μεγαλοϊδεατισμού, της τριπλής σύστασης και της τριαδικής συμφωνίας,   όπου ήρθε και έδεσε το καλό  στο καλύτερο με τον καλύτερο τρόπο, όπερ δικαιολογεί και επιβεβαιώνει μεταξύ άλλων και την ονομασία Τρίκαλα! 
      

            Τονίζω εδώ την σημαντικότητα των αντιπλημμυρικών έργων όπου με την άκρως απαραίτητη διευθέτηση των ποτάμιων ρευμάτων  και τη δημιουργία αναχωμάτων  επιτεύχθηκε η  άρση των επικίνδυνων και συχνών  καταστροφικών πλημμυρικών φαινομένων, για τις πόλεις, τα χωριά, το φυτικό και ζωικό κεφάλαιο της πλούσιας  εγχώριας   γεωργοκτηνοτροφίας  και η εξαφάνιση των μόνιμα νοσηρών ελωδών καταστάσεων  που αποδεκάτιζαν, με την ελονοσία και άλλες ασθένειες, τον τοπικό πληθυσμό.
            Ιδιαίτερα καθησυχαστική για την επιβίωση και την ανάπτυξη της πόλης των Τρικάλων ήταν η απομάκρυνση  του εφιαλτικού φάσματος των πλημμυρών με την επινόηση   του  πανέξυπνου και  σωτήριου  φράγματος  εκτροπής των νερών του Ληθαίου προς τον Πηνειό,  που κατασκευάσθηκε λίγο πριν τον πόλεμο, μεταξύ Βασιλικής και  Θεόπετρας   Καλαμπάκας,  ως απότοκο και νομοτελειακό τεχνικό επακόλουθο των  δεινών  της καταστρεπτικότερης και  φονικότερης  πλημμύρας  της πόλης  του έτους 1907.
           

Τα Τρίκαλα του μεσοπολέμου:   η ευρωπαϊκή πόλη που έχτισαν οι πρόγονοί μας.  Άποψη της οδού  Ασκληπιού από την κεντρική γέφυρα.

         
            Η, εκ του απολύτου μηδενός, απορρέουσα περίοδος αυτή, είναι η μεγάλη και  πυρετώδης περίοδος ανάπτυξης, εκσυγχρονισμού και  ακμής της πόλης,  με νέο ελεύθερο, οιστρογόνο και εκρηκτικό δημιουργικό πνεύμα,  βάναυσα καταχωμένου και καταπιεσμένου, δίκην ηφαιστειακού φαινομένου, από τόσα χρόνια επάλληλων δεινών δουλείας, αλλά ζωντανού, υγιούς και ακμαιότατου και το οποίο αναζητώντας εν δυνάμει ορμητική διέξοδο,  βασισμένη στις κλασικές πατρογονικές αξίες, σε σταθερές τεχνικές αρχές  και σωστές πολεοδομικές βάσεις,   προχώρησε ακάθεκτο, κυριάρχησε παντού, εδραιώθηκε κοινωνικά  και μετουσιώθηκε σε πολυδιάστατο και πολυεπίπεδο παραγωγικό έργο ανάπτυξης της πόλης κυρίως αλλά και της ευρύτερης περιοχής.        (Ολικός πολεοδομικός, οικονομικός, πολιτιστικός  μετασχηματισμός και περίοδος νεοκλασικισμού).
           Μια ηρωική γενιά που ζούσε στο βαθύ σκοτάδι για αιώνες και δεν έτυχε της πολιτιστικής ευεργεσίας των επαναστατικών αναγεννησιακών αλλαγών της Ευρώπης και που ωστόσο απέβαλλε και καθάρισε τάχιστα από κάθε μολυσματικό βάρος, περπάτησε,  εν ελευθερία,  με τόλμη και περηφάνια στη δημιουργία ενός αισιόδοξου και πετυχημένου μέλλοντος. 
             Ήταν εξ άλλου μια οφειλόμενη προς την ιστορία επιβεβαίωση κληρονομικής  ανωτερότητας, αναμφισβήτητης κλασικής ικανότητας, ήταν η σαφής και ορμητική εκδήλωση μιας λανθάνουσας ή υπολανθάνουσας πολιτιστικής ρεβάνς των καθημαγμένων πόλεων και πολιτών  και η απόδειξη φυλετικής δραστηριότητας και υπεροχής του τοπικού στοιχείου έναντι των απολίτιστων, καθυστερημένων και υπνωτισμένων  μακροχρόνιων κατοχικών δυνάμεων.
             Και όλα αυτά παρά τις ανασταλτικές, επώδυνες και σκληρές δοκιμασίες που παρενεβλήθησαν εκ της εφιαλτικής και ανατριχιαστικής επιστροφής των κατακτητών, ευτυχώς σύντομης, του έτους 1897,  εκ των Βαλκανικών πολέμων,  του πρώτου παγκοσμίου  πολέμου 1914-18, των δεινών της μικρασιατικής καταστροφής  του 1922 και της, κατά το μάλλον, ρευστής πολιτικής κατάστασης.
            Ένα άλλο κοινωνιολογικό στοιχείο που συνετέλεσε στην μεγάλη πρόοδο οφείλεται στο συγχρωτισμό  και κοινωνική ενσωμάτωση, στην ίδια πόλη πολλών αμιγών και ιδιότυπων πολιτιστικών στοιχείων και τάσεων,  στην ενεργώς  αποπνέουσα  και διατηρούμενη  κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική  όσμωση,   στην  αρχή της παράλληλης εξομοίωσης (κουλτούρας, ενεργητικότητας, πνεύματος)  και στον απορρέοντα εξ όλων αυτών πολύπλευρο  ανταγωνισμό και υγιή  άμιλλα. 
             Η συνύπαρξη στο ίδιο περιβάλλον παλαιών αστών, βλάχων, ορεινών, καμπίσιων, καραγκούνηδων, εβραίων, ηπειρωτών, δυτικομακεδόνων,   με το  ιστορικό απόθεμα  (Background) που  κουβαλά κάθε  κοινωνική μάζα  μέσα της      (βιώματα,  νοοτροπία, ευρηματικότητα, εργατικότητα, δυναμισμό,  υπερβατικότητα, μεγαλοϊδεατισμό)  και με τον επαναπατρισμό και προσθήκη  πετυχημένων ανθρώπων και προτύπων της διασποράς  (Ευρώπη-Αίγυπτος-Ρουμανία κλπ),  μπορεί να ζυμώσει ιδανικό πολυσυλλεκτικό  προϊόν προοδευτικής συνισταμένης και με την κατάλληλη  ανάμειξη  αυτών των πρωτογενών υλικών να πλασθεί  ισχυρή δυναμική δημιουργίας που μπορεί να απογειώσει μια πόλη. 
 
               Όπερ και εγένετο !  
           Η εποχή αυτή μπορεί να θεωρηθεί η  Belle epoque  της πόλης από όλες τις οπτικές γωνίες προσέγγισης και θεώρησης και παράλληλα η Αριστοτελική επιβεβαίωση της Αισθητικής κατά την οποία δεν ικανοποιείται μόνο το φυσικό αναγκαίο αλλά και το υπερφυσικό καλλιτεχνικό,  πράγμα που φαίνεται καθαρά στις φωτογραφίες και καρτ ποστάλ αυτής της περιόδου και σε όσα ιδιαιτέρου κάλλους οικοδομικά κομψοτεχνήματα και άλλα σημαντικά έργα απέμειναν, ευτυχώς και συγκριτικά με άλλες πόλεις υπάρχουν πολλά,  που αψευδώς μαρτυρούν,  ως ζώσα  και διαρκής  μνήμη, το αξέχαστο αυτό παρελθόν.
           Τα νεοκλασικά κτήρια,  για τη σημασία και το συμβολισμό τους, ως πλήρεις  δομικές οντότητες και ως μακροβιότερα της ζωής των ανθρώπων,  αντανακλούν ανάγλυφα το χαρακτήρα και το ποιόν του λαού  και την κοινωνία που τα δημιούργησε.
           Οι λοιπές Θεσσαλικές πόλεις, την περίοδο αυτή, παρουσιάζουν αναλογική και παράλληλη  ανάπτυξη με ελαφρά υπεροχή των δύο μεγάλων πόλεων Λάρισας και Βόλου του ανατολικού τμήματος, λόγω γεωγραφικής θέσης (κεντροβαρική θέση, γειτνίαση με τη θάλασσα), σημαντικού μεταναστευτικού και παραγωγικού δυναμικού  και ευχερέστερων  προσπελάσεων των μέσων μεταφοράς.   
            Η συγκριτική αναφορά για τα Τρίκαλα δεν γίνεται με τα συμβαίνοντα στον υπόλοιπο Θεσσαλικό κάμπο,  που ούτως ή άλλως μοιάζει να ανεβαίνει παλιρροιακά.  
            Το ιδεατό πρότυπο για τους Τρικαλινούς και η σύγκριση ξεπέρασε τα θεσσαλικά όρια  και γίνεται με αναφορές  στην πόλη της Αθήνας  που αποτελούσε και ήταν  τότε  το εξιδανικευμένο  πορτρέτο  προς μίμηση, χάρις στον προδιαθέσιμο χρόνο ελευθερίας, της πλατιάς δημιουργικής πνοής, του πρωτευουσιάνικου χαρακτήρα και  ύφους που ανέπτυξε και στα εξαίσια νεοκλασικά κτήρια που την στόλιζαν, έργα των μεγάλων αρχιτεκτόνων και κυρίως των Λύσανδρου Καυτάντζογλου,  Σταμάτη Κλεάνθη, Θεόφιλου Χάνσεν, Ερνέστου Τσίλερ  κλπ. Η επίκληση τεχνογνωσίας και η συμβουλευτική συνδρομή των δημοτικών αρχών από  μηχανικούς και άλλους ειδήμονες προερχομένους εξ Αθηνών επιβεβαιώνει ότι το συγκριτικό μοντέλο  ανάπτυξης ήταν αείποτε η πόλη των Αθηνών.
                    Εκφράσεις όπως οι παρακάτω αντανακλούν την περηφάνια των τρικαλινών για την πρόοδό τους:
            -   "Τα Τρίκαλα ουδόλως υστερούν των Αθηνών"  λόγω εντυπωσιακής θεατρικής παραστάσεως μεγάλου θιάσου της πρωτεύουσας που εδόθη στα Τρίκαλα το καλοκαίρι του  1887.
           -    Αρθρογράφος της Εφ."Εφημερίς" της 29-5-1888 γράφει μεταξύ άλλων:    Άπαντες ενταύθα περί μόνης της καλλονής της πόλεως μεριμνώσι.
            -  Αρθρογράφος της εφημερίδας  "Ημέρα" το 1890 γράφει:   Όσοι εγνώριζαν τα Τρίκκαλα επι Τουρκοκρατίας εαν ίδωσι σήμερον αυτά θα τρίψωσι τους οφθαλμούς εξ εκπλήξεως και θα απορώσιν αν ευρίσκωνται εις Τρίκκαλα  ή εις άλλην ευρωπαϊκήν τινά πόλιν.
             -  Τον Ιούλιο του 1911 ο Δήμαρχος  Γ. Κανούτας παρουσίασε  στο Δημ. Συμβούλιο σχεδιάγραμμα και προϋπολογισμό για τον εξωραϊσμό της κεντρικής πλατείας την οποία φιλοδοξούσε να μετατρέψει σε πάρκο όμοιο με το Ζάππειο των Αθηνών.
              - Διαφημιστικές καμπάνιες όπως  "Η εμπορική πανήγυρις Τρικάλων είναι η μεγίστη των εν  Ελλάδι πανηγύρεων"     Εφ.Θάρρος  22.8.1919   
              - Η κατασκευή αεροδρομίου για διευκόλυνση επικοινωνίας με Αθήνα απετέλεσε στη δεκαετία του 1930 μεγαλεπήβολο, διακαή  αλλά και ανεκπλήρωτο πόθο των Τρικαλινών.



            Προτεραιότητες – Δημοτικές Αρχές
              Πρέπει να επισημανθεί εδώ πώς οριοθετούνταν  μέχρι τότε οι προσδοκίες και οι οραματισμοί των δημοτικών αρχών, σαν βασικές προτεραιότητες, ανεξάρτητα από την δυνατότητα ικανοποίησης των στόχων.  Σαν γενικό αίτημα προέβαλε η εφαρμογή του ρυμοτομικού σχεδίου με διανοίξεις βασικών δρόμων,  η κατασκευή Δημαρχείου, η κατασκευή Δημοτικού Νοσοκομείου, η διαρρύθμιση του Ληθαίου ποταμού, η κατασκευή λουτρών και αφοδευτηρίων, η κατασκευή σχολείων, η κατασκευή των δρόμων, η καθαριότητα της πόλης,  η κοινόχρηστη ύδρευση των δημοτών με βρύσες και καλλιτεχνικές κρήνες, οι υπόνομοι ομβρίων, η κατασκευή ζωαγοράς αγοραπωλησίας ζώων,  χώρων  νεκροταφείων κλπ. 
               Τέλος αν σταθούμε στις δημαρχιακές ηγεσίες της εποχής,  μόνο καλά λόγια μπορούμε να πούμε,  γιατί  αυτοί ήσαν άνθρωποι με υψηλά αισθήματα φιλοχωρίας, φιλόδοξοι και αγωνιστές, κατά κανόνα επιστήμονες,  υψηλού κύρους και μορφώσεως και μεγάλων αντιστάσεων σε φαινόμενα μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων,  απεδείχθησαν δε στη διακονία των καθηκόντων τους ικανότατοι, μαχητικοί, ρέκτες, οραματιστές, ακεραίου χαρακτήρα, αμέμπτου ηθικής  και κατά πολύ προηγούμενοι  της εποχής τους. Μερικοί δε εξ αυτών εξόχως πρωτοπορειακοί. 

      
Η ασύμμετρη  μετάβαση της μεταπολεμικής περιόδου.
(το πολεοδομικό χάος σε μια νέα κοινωνία χωρίς σχέδιο και καθοδήγηση)

               Η προπολεμική γενιά της πόλης  με προνοητικότητα, μεράκι, κόπο και περηφάνια  μεγαλοπρεπώς δημιούργησε και παρήγαγε, αυτά τα πρώτα αναγεννησιακά χρόνια, αρκετό, μελετημένο και ωραίο έργο. Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε με ευγνωμοσύνη  αυτή την εποικοδομητική προσπάθεια που στηρίχθηκε  κυρίως στον πρωταρχικό πολεοδομικό σχεδιασμό και  στην ενστικτώδη και παρορμητική δημιουργική διάθεση της τοπικής κοινωνίας.
               Η μεταπολεμική γενιά είναι μια άλλη γενιά, ασταθής και προβληματισμένη, χαμένη στο πέλαγος της αβεβαιότητας και της αναζήτησης νέων προτύπων, επιδεκτική και ευεπίφορος,  σε όλα της.  
              Με πρόσφατες και νωπές τις μνήμες των πολέμων, επηρεασμένη και απογοητευμένη προφανώς από την απαξίωση της ανθρώπινης ύπαρξης και τον μηδενισμό και την καταπάτηση των αρχών και των δικαιωμάτων των ατόμων και της οργανωμένης κοινωνίας, διαποτισμένη από τις τραυματικές εμπειρίες δεν μπόρεσε να αποκτήσει σωστό πολεοδομικό βηματισμό.  
               Η πρώτη μεταπολεμική  δεκαετία 1950-60, ουσιαστικά χρόνος επαναπροσδιορισμού αξιών, αναπροσαρμογής και αλλαγών, δαπανήθηκε στην αναζήτηση προτύπων πολεοδομικής, αστικής και περιφερειακής ανάπτυξης χωρίς οραματισμό και πρόβλεψη,  γεγονός που δεν βοήθησε την κοινωνία στη σωστή καθοδήγηση.
             Διαπνεόμενη αυτή η γενεά από το άγχος της πολλαπλής αμεσότητας και αντιγράφοντας,  φεύ! με επιτυχία,  τις νέες οικιστικές  τάσεις, τις ατυχείς και βεβιασμένες επινοήσεις  του νέου Αθηναϊκού πνεύματος,  συνεπικουρούσης προς τούτο, με αιδήμονα σιωπή και διακριτική απουσία, της αργόσυρτης  και νωθρής  πολιτείας, (ανυπαρξία στοιχειώδους πολεοδομικής πολιτικής)  εισήγαγε και αντέγραψε  πρότυπα δομικού περιβάλλοντος ικανοποίησης αποκλειστικά  του πιεστικά αναγκαίου, που υπαγόρευαν η επιβαλλόμενη εκ των πραγμάτων ταχεία ανασυγκρότηση, τα πρόχειρα στεγαστικά προγράμματα, η τυχαία και ανερμάτιστη εκβιομηχάνιση και  τα επιθετικά ρεύματα της αστυφιλίας.  
              Το παλαιό υποδειγματικό μοντέλο  της  πρωτεύουσας, ιδανικό κάποτε  με τα δεδομένα αυτά κέντρο αναφοράς, συμπαρέσυρε τώρα και τις επαρχιακές πόλεις, στον κακό πολεοδομικό δρόμο που χάραξε η ίδια.  Δυστυχώς, παρά τις λίγες φωτεινές εξαιρέσεις προωθημένων αρχιτεκτόνων, παρήγαγε κακό οικιστικό προϊόν είτε νόμιμα είτε αυθαίρετα και αποδόμησε, ως επί το πλείστον, ακόμη και  ότι καλό παρέμεινε άθικτο, που και αυτή η καταλυτική λαίλαπα του πολέμου σεβάστηκε και δεν άγγιξε.
              Έτσι το ποιοτικό πνεύμα του μεσοπολέμου  ισοπεδώθηκε από το μεταπολεμικό νεότευκτο οικονομικό status και το  αναγκαστικό πνεύμα, της  με κάθε θυσία αισθητικής και περιβάλλοντος,  πιεστικής αστικής επιβίωσης και του, υπό δόμηση, κοινωνικοοικονομικού  εκσυγχρονισμού στη βάση του δίπολου εξασφάλισης στέγης-δουλειάς με την ενεργό συμμετοχή και προσθήκη ετερόκλητου  και απαίδευτου κατά το μάλλον ευκαιριακού τεχνικού δυναμικού που είχε σαν πρωταρχικό στόχο το εύκολο κέρδος και όχι την ποιότητα των κατασκευών.
              Και τότε με το επίπλαστο δόγμα ότι όλα βαίνουν καλώς, η στρεβλή  ούσα  αστική ανάπτυξη απογειώθηκε, εδραιώθηκε  και αποκοίμισε  πολλούς !
              Ο ανώριμος μοντερνισμός μέσω του ασίγαστου οικοδομικού οργασμού, έπληξε και μεμονωμένα  κτήρια και διακριτά  οικιστικά σύνολα.  Το οικοδομικό μέλλον βασίστηκε στην άκριτη κατεδάφιση του οικοδομικού παρελθόντος.  Το κακέκτυπο  καινούργιο  κατάπινε το κομψό νεοκλασικό, το παραδοσιακό και το διατηρητέο.  Το λεπτεπίλεπτο παρεχώρησε τη θέση του στο βαρύ και ογκώδες. Επελέγη τότε η καθ ύψος ανάπτυξη των πόλεων γενικώς και αορίστως και προς πάσα κατεύθυνση και χωρίς εξαιρέσεις ποιοτικής κατοικίας και διαμονής, χωρίς την επιβολή και διάκριση των οριοθετημένων οικονομικών κέντρων των ευρωπαϊκών  City και των περιφερειακών  κηπουπόλεων.    Λίγες είναι οι φωτεινές και διδακτικές εξαιρέσεις διάσωσης μεμονωμένων κτηρίων και οικιστικών συνόλων σε πολλές δε πόλεις η ρήξη με το παρελθόν και η ισοπέδωση του πολιτιστικού αποθέματος και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς  υπήρξε ολοκληρωτική  με αποτέλεσμα να απολέσουν οι πόλεις αυτές την διαχρονική ταυτότητα και ιστορική συνέχεια της οικοδομικής ιστορίας και του πολεοδομικού και κοινωνικού γίγνεσθαι. 

             Το οικόπεδο, το σύστημα δόμησης  και ο υψηλός κατά κανόνα συντελεστής δόμησης καθόρισαν το κτήριο, τον όγκο,  την αισθητική και την εκμετάλλευσή του.
             Η ελευθερία δόμησης και η σχέση του κτηρίου  με το αστικό περιβάλλον σταμάτησε  καθώς η κυριαρχία του  συνεχούς συστήματος δόμησης οδήγησε στον φορμαλισμό και στην μονοτονία των πολυκατοικιών και των οικοδομών, στην φρουριακή αρχιτεκτονική και τειχοποίηση των οικοδομικών τετραγώνων και στον εγκλωβισμό και υποβάθμιση των ακάλυπτων χώρων των οικοπέδων (απ έξω κούκλα και από πίσω πανούκλα).
             Αυτός ο σεισμός καταστροφής του παλαιού οικοδομικού αποθέματος,  ανεξαρτήτως ποιότητος κατασκευών, έπεσε βορά στο βωμό της ανηλεούς ανοικοδόμησης  που κυρίως  μετά το 1970 μετοίκησε στις επαρχιακές πόλεις,  και με τη χρήση του συστήματος της αντιπαροχής,  ήταν χειρότερος από το σεισμό του 1954   που έπληξε την περιοχή μας. 
      Θα μπορούσε να υπάρξει εναλλακτική πρόταση? 
      Πιστεύω ακράδαντα ναι! Με λίγη σκέψη με λίγη πρόβλεψη, με λίγη μελέτη και αρκετή αντίσταση, θα μπορούσε η πολιτεία να προηγηθεί των γεγονότων και των καταστάσεων,  να πάρει τα ηνία στα χέρια της και να προδιαγράψει το πολεοδομικό μέλλον πόλεων και κωμοπόλεων.          
             Να καθορισθούν προληπτικά προστατευτικές και αναπτυξιακές γενικές πολεοδομικές διατάξεις, εντός και εκτός σχεδίων πόλεων, να διασωθούν μέσα από πλέγμα θεσμικών και οικονομικών κινήτρων πολλά κομψοτεχνήματα και να κατασκευασθούν σύμμετρα και κομψά νέα οικοδομήματα σε πλήρη αρμονία προς τις οικιστικές ανάγκες και το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον των πόλεων.
             Ειρήσθω, εν παρόδω, ότι οι ΕΠΑΕ (Επιτροπές Πολεοδομικού και Αρχιτεκτονικού Ελέγχου) με αρμοδιότητες προστασίας της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς και του αισθητικού περιβάλλοντος  θεσμοθετήθηκαν πολύ αργά με τον ΓΟΚ/1985 (Ν1577/85) και ενεργοποιήθηκαν πολύ αργότερα με την 31252/1530/1987 Υπουργική απόφαση.
             Έτσι αυτά τα χρόνια συντελέστηκαν μεγάλα πολεοδομικά λάθη και σφάλματα τα οποία ζημίωσαν τις πόλεις, δεδομένου του προφανούς συμπεράσματος,  ότι οι επιρροές και αντανακλάσεις των πολεοδομικών επιλογών και αποφάσεων υπερβαίνουν τα κλασικά χρονικά υποκείμενα του ανθρώπινου βίου και  καθορίζουν τον τρόπο και την ποιότητα ζωής και το μέλλον πολλών γενεών. Τα δε  λάθη στην πολεοδομία εύκολα γίνονται και δύσκολα διορθώνονται !
              Και έτσι με παράπονο και θλίψη για την ιστορία των πόλεων, οι ηγέτιδες αστικές τάξεις και κοινωνικές δυνάμεις  κινούμενες του λοιπού ως προμηθείς και αναμορφωτές,   υγιές και φρόνιμο είναι, να προλαμβάνουν αντί να διορθώνουν και  να επιδιώκουν με τόλμη την επιτυχία του ελάχιστου επιθυμητού πολεοδομικού κοινωνικού αιτήματος, της ορθής ανάπτυξης των πόλεων.   
             Για να μην φθάνουμε στο έσχατο σημείο πλάνης, να παρατηρείται σήμερα το λυπηρό και απαξιωτικό ταυτόχρονα φαινόμενο να αδειάζουν τα παραδοσιακά κέντρα ζωής και τα ιστορικά κέντρα των πόλεων, με τα καλύτερα κατά τεκμήριο οικοδομήματα, διότι η ποιότητα ζωής και ο ανθρώπινος βίος,  συντρεχουσών αθροιστικά  και άλλων επαχθών παραμέτρων,  έγινε εκεί αβίωτος.   

  
            Ενδιαφέρον και προφητικό άρθρο του αρχιτέκτονα και  καθηγητού του ΕΜΠ   κ. ΚΩΣΤΑ ΚΙΤΣΙΚΗ στο περιοδικό ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ του διμήνου Μάρτιος-Απρίλιος  1957  απηχεί την ανησυχία και τον προβληματισμό της εποχής εκείνης  για την,  χωρίς μελέτη και σχεδιασμό,  ακολουθούμενη  πολιτική στον τομέα  των έργων ανασυγκρότησης.




 Μεταπολεμική περίοδος 
(τοπική αστική ανάπτυξη)
            Με δεδομένα αυτά τα χαρακτηριστικά, τα εκκολαπτόμενα και  εκπορευόμενα από το Αθηναϊκό κέντρο, άρχισε αμέσως μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και τον επακολουθήσαντα εμφύλιο σπαραγμό και κατά την πρώτη δεκαετία του 1950, η μεταπολεμική αναγέννηση εκ των πολλαπλών τραυμάτων και  ερειπίων και η ανασυγκρότηση της χώρας και της περιοχής μας. 
            Τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα τόσο για το Κράτος  (Υπουργεία, Νομαρχίες) που επωμίζονταν και το μεγάλο βάρος της ανόρθωσης και της ορθοπόδησης  της χώρας,   με κυρίαρχο ζήτημα την στέγαση των πληγέντων κατοίκων και την κατασκευή των βασικών δημοσίων έργων,  όσο και για την τοπική αυτοδιοίκηση (Δήμοι, Κοινότητες) στην προσπάθεια αντιμετώπισης των οξύτατων τοπικών προβλημάτων στοιχειώδους διαβίωσης των κατοίκων της πόλης.        
            Την όλη κατάσταση  επέτεινε και  δυσκόλεψε ακόμη περισσότερο για την πόλη μας  και ο  μεγάλος καταστρεπτικός  σεισμός  που ταρακούνησε τη Θεσσαλία στις 30  Απριλίου του 1954,   ισχυρής εντάσεως  επτά (7) ρίχτερ, μικρού εστιακού βάθους 7 ΚΜ (χιλιομέτρων)  και  με επίκεντρο την περιοχή  των   Σοφάδων.
            Ο σεισμός   προξένησε τεράστιες ζημιές  στις κατοικίες   (342 υπέστησαν σοβαρές ζημιές στην περιοχή μας)  οι οποίες ήταν κυρίως παλαιές λίθινες ισόγειες και διόροφες.
            Ως θετική παρενέργεια του ζημιογόνου σεισμού και άλλων σεισμών αλλαχού είναι η αλλαγή της αντίληψης και της αφύπνισης της πολιτείας να συντάξει και να νομοθετήσει κανονισμούς σκυροδέματος και αντισεισμικότητας των κατασκευών, με  κατ αρχήν νομοθέτηση  του νέου κανονισμού για την μελέτη και εκτέλεση έργων εξ οπλισμένου σκυροδέματος που άρχισε να ισχύει για την ελληνική επικράτεια από το 1954   (Β.Δ. ΦΕΚ 1609/ 26-7-1954)  και κατόπιν του πρώτου αντισεισμικού κανονισμού του έτους 1959  (Β.Δ. 19/26-2-1959),   κανονισμοί  οι οποίοι συνετέλεσαν  να υιοθετηθούν παραδεκτές επιστημονικές μέθοδοι  και σταθερότυπα  για  την σταθερότητα και αντοχή των δομικών υλικών.
            Άλλαξε δηλαδή άρδην και καθοριστικά ο τρόπος δόμησης με την εισαγωγή και αποδοχή νέων υλικών και μεθόδων με βάση το απλό σκυρόδεμα  και το οπλισμένο σκυρόδεμα  (Beton  Arme),  που εξασφάλιζαν, τα ισχυρά αυτά νέα δομικά υλικά, μεγάλη ανθεκτικότητα  και   αντισεισμική θωράκιση  των κατασκευών και έδιναν άλλη και νέα αρχιτεκτονική προοπτική και διάσταση στην ανάπτυξη των κτηρίων  και κατά πλάτος και καθ  ύψος.  Η κυριαρχία του Beton Arme,  οφειλόμενη στον αυτό συντελεστή θερμικής συστολής-διαστολής μεταξύ σκυροδέματος και σιδηρού οπλισμού, έδωσε σημαντική ώθηση και επικράτησε απόλυτα στις δομικές κατασκευές, αλλάζοντας την καθιερωμένη  στατική αντίληψη και τεχνοτροπία και επέβαλλε νέες προσεγγίσεις στον τομέα της αρχιτεκτονικής και  αισθητικής των κτηρίων. 

     Η αντανάκλαση στην τοπική αυτοδιοίκηση και στο Δήμο Τρικκαίων.   (συνοπτική παρουσίαση έργων)
        Η μεταπολεμική εικοσαετία 1950-70  χαρακτηρίζεται από την άοκνη προσπάθεια των δημοτικών αρχών να οργανώσουν και να εξασφαλίσουν, στοιχειώδεις αστικές υποδομές,  υποδομές οδοποιίας και ύδρευσης καθώς και δικτύου υπονόμων ομβρίων υδάτων, στα πλαίσια μιας ισχνής, αδύνατης και απολύτως εξηρτημένης, από την κεντρική εξουσία,  τοπικής αυτοδιοίκησης,  με πενιχρές οικονομικές προϋποθέσεις και τεχνικά μέσα,  συνάπτοντας δάνεια και εκλιπαρώντας το κράτος και την πολιτεία για οικονομική βοήθεια.  
          Εκείνη την εποχή, μετά το 1960  και ειδικά στον τομέα της ύδρευσης,  την περίοδο της μακρόχρονης θητείας του Δημάρχου  Ιωάννη   Μάτη,  η πρόοδος ήταν εκπληκτική με την ανόρυξη γεωτρήσεων άντλησης υπογείων υδάτων, κατασκευή αντλιοστασίου και καταθλιπτικών αγωγών,  κατασκευή υδατοδεξαμενών βαρύτητος  εντός του χώρου του κάστρου και ενός πλήρους δικτύου διανομής, ελέγχου και καταμέτρησης, με υδρόμετρα,  πόσιμου και υγιεινού ύδατος στις κατοικίες και τα καταστήματα της πόλης. 
      Ήταν η εποχή που το νερό, ως βασικό πρωταρχικό αγαθό, φεύγει από την κοινόχρηστη και ιστορική κρήνη και εισέρχεται εν αφθονία και δυναμικά μέσα στην κατοικία, στις αυλές  και στα καταστήματα και αλλάζει άρδην και καθοριστικά τις συνθήκες πολιτισμού, υγιεινής, πρασίνου  και καθαριότητας των κατοίκων της πόλης, των κοινοχρήστων χώρων και του περιβάλλοντος, εισάγοντας νέο τρόπο ζωής και νέες συνήθειες  καθώς  και  νέα πρωτοποριακά  αισθητικά και καταναλωτικά πρότυπα.

                                    Υ Δ Ρ Ε Υ Σ Η
  
     ΕΤΟΣ           ΜΗΚΟΣ ΑΓΩΓΩΝ    ΥΔΡΟΜΕΤΡΑ     ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΝΕΡΟΥ

     1962                  3.580   Μ.Μ.                 -                           20 ΧΙΛ.ΚΥΒΙΚΑ
     1963                  8.990                           170  ΤΕΜ.             40
     1964                  6.530                           700                         89
     1965                  3.070                           380                       130
     1966                12.570                           650                       192
     1967                  9.450                           671                       255
     1968                  2.490                           625                       304                         
     1969                  2.950                           510                       423      
     1970                  2.940                           910                       491
     1971                  3.166                           742                       569  
 
ΣΥΝΟΛΟ             55.736  Μ.Μ               5.358  ΤΕΜ.  

ΣΗΜΕΙΩΣΗ :   1. Η πρώτη υδατοδεξαμενή  κατασκευάστηκε στο Κάστρο το 1960 και είχε χωρητικότητα 1500 μ3       
                    2. Την πρώτη δεκαετία  παρατηρείται πλήρης αποδοχή και υιοθέτηση των νέων δεδομένων και αλματώδης (εκθετική) άνοδος της κατανάλωσης του νερού.
                         3. Σήμερα 2010 με τεκμαρτό πληθυσμό 75.000 κατοίκους, η κατανάλωση του νερού είναι 6 εκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως εκ των οποίων 3,5 διατίθενται για οικιακή χρήση και 2,5 για την λειτουργία της πόλης (άρδευση, πράσινο, καθαριότητα, βρύσες) οι δε υδατοδεξαμενές βαρύτητας έχουν συνολική χωρητικότητα 10.000 μ3. Η μεσοσταθμική οικιακή κατανάλωση ανέρχεται στα 127 λίτρα ανά κάτοικο και ημέρα και σε επίπεδο πόλης 220 λίτρα ανά κάτοικο και ημέρα.
                        


         Λίγο νωρίτερα επί Δημάρχου Στεφάνου  Παλλατζά και εν συνεχεία επί του διαδόχου του Ιωάννη Μάτη κατασκευάσθηκαν  και οι δύο βασικοί,  ωοειδούς διατομής, μεγάλοι συλλεκτήρες ομβρίων υδάτων, στα δύο μέρη που χωρίζει την πόλη το ποτάμι έκαστος,  που υπάρχουν και λειτουργούν  και σήμερα.
        Το ενδιαφέρον για την ύδρευση και την αποχέτευση ομβρίων συνεχίστηκε από όλες τις δημοτικές αρχές και μετά την μεταπολίτευση  με υψηλές επενδύσεις και ποιοτικές αποδόσεις της υπηρεσίας αυτής του Δήμου.
            Εξασφαλίστηκε και υπήρχε  πλήρης επάρκεια πόσιμου ύδατος  και ύδατος οικιακής χρήσης για όλες τις περιοχές και τα πολυόροφα κτίρια και για τους μήνες αιχμής (καλοκαιρινοί μήνες).   
            Μεγάλο πρόβλημα υπήρχε αργότερα, μετά το 1970, με τις απαιτούμενες τεράστιες πιστώσεις για την κατασκευή του δικτύου ακαθάρτων λυμάτων και των συνοδευτικών εγκαταστάσεων αντλιοστασίων και βιολογικού καθαρισμού.
         Αλλά με βάση τον εμπνευσμένο  ιδρυτικό  νόμο 1069/80, (συντάκτες του οποίου ήσαν οι Γ.Σουφλιάς-Κ.Παπαστεργίου) του τεχνικού και χρηματοοικονομικού πλαισίου της τριπλής συμμετοχής   (Κράτος-Δήμος-Πολίτες) που εξασφάλιζε, του πλέγματος των προωθητικών δυνατοτήτων ταχείας εκτέλεσης μελετών και έργων,  καινοτόμων δομών  και υπηρεσιών  που δημιούργησε,  η νέα υπηρεσία  Υδρεύσεως-Αποχετεύσεως αποκολλήθηκε από το Δήμο και  ιδρύθηκε ξεχωριστός και ευέλικτος φορέας,   η  Δ Ε Υ Α Τ,   η πρώτη δημοτική επιχείρηση του  Δήμου.  
          Το εγχείρημα πέτυχε απόλυτα και τα έργα της Δ Ε Υ Α Τ τόσο στον τομέα της ύδρευσης όσο και στον τομέα  των αποχετεύσεων ομβρίων υδάτων και ακαθάρτων λυμάτων  επιταχύνθηκαν και κάλυψαν το μεγαλύτερο μέρος της πόλης και των συνοικισμών του Δήμου.
          Έγιναν  σε σύντομο χρόνο νέες και βαθιές γεωτρήσεις άντλησης νερού,  νέα αντλιοστάσια και υδατοδεξαμενές,  επεκτάσεις  και αντικαταστάσεις παλαιών  και φθαρμένων αγωγών υδρεύσεως  με νέα ακίνδυνα υλικά,  ώστε η ποιότητα του πόσιμου νερού να είναι απόλυτα υγιεινή και ελεγχόμενη.
         Έγιναν κατασκευές και επεκτάσεις δικτύων ομβρίων υδάτων και ακαθάρτων λυμάτων  και σύγχρονος βιολογικός καθαρισμός, ώστε η  οικιακή και αστική εξυγίανση και καθαριότητα να βελτιωθεί και η ποιότητα του αποδιδόμενου στο περιβάλλον νερού  να είναι σύμφωνη με τους θεσπισθέντες κανονισμούς διάθεσης υδάτων, επιπέδου αρδεύσεως (B.O.D. < < 40 ).
           Παρά τις παρατεταμένες οικονομικές δυσκολίες  σημαντικό επίσης για τη εικοσαετία 1950-70, ήταν το έργο της οδοποιίας με την διάνοιξη των  παραποτάμιων και λοιπών βασικών  δρόμων του σχεδίου πόλης και τις ασφαλτοστρώσεις πολλών οδών μέσα στην πόλη.
           Από τα άλλα ουσιώδη έργα της περιόδου αυτής ξεχωρίζουν, ως βασικές χρήσεις κυρίως, τα δημοτικά λουτρά στην γωνία των οδών   Ιακωβάκη και Μιαούλη το 1954, το οικοτροφείο των Αγίων Αναργύρων το 1954, το νέο Δημαρχείο (ένα τμήμα του το 1958 ως λύση ανάγκης) σε σχέδια του αρχιτέκτονα και καθηγητού του Ε.Μ.Π, Κυπριανού Α. Μπίρη,  το νέο Νοσοκομείο το 1958-60 στην οδό Καρδίτσης, το εντυπωσιακό δημοτικό κέντρο Φρούριο στο πρώτο διάζωμα του Κάστρου σε σχέδια του εκ Βόλου αρχιτέκτονα Θεόδωρου Ραφανίδη και στατική μελέτη του δημομηχανικού Κωνσταντίνου Παπαστεργίου πολιτικού μηχανικού το 1959-60, το δημοτικό ωδείο στην οδό Βύρωνος το 1959-60,   η βόρεια οδική  παράκαμψη της πόλης στην περιοχή Μπάρας το 1961-62 αποσυμφορητική της κυκλοφορίας του κέντρου,  το Γυμνάσιο Θηλέων στα Τρανά Μνήματα που θεμελιώθηκε  στις 20-4-1962, το 1ο και 2ο Γυμνάσιο Αρρένων, το εργοστάσιο Γάλακτος,  η ανέγερση της πολυόροφης δημοτικής αγοράς το 1970-72, ως διοικητήριο, στη θέση των παλιών χασάπικων,  το εντυπωσιακό Εθνικό Στάδιο το 1969-71 (εγκαίνια 21-11-1971),  οι αθλητικές εγκαταστάσεις και το κολυμβητήριο στην περιοχή Μπάρας την ίδια περίοδο,
        - οι οικισμοί των Εργατικών Κατοικιών το 1958 και το 1972 και ο οικισμός των Σεισμοπλήκτων στα 1972-73 όπου με την μεταστέγαση πολλών οικογενειών στους οικισμούς αυτούς οι ανθρώπινες συνθήκες κατοικίας έγιναν καλύτερες, η πόλη απαλλάχτηκε από  ανθυγιεινές παραγκοσυνοικίες και παραπήγματα  και απέκτησε ταυτόχρονα πολλούς ελεύθερους χώρους,
         -οι άκρως αναγκαίες και ενωτικές του ιστού της πόλης τσιμέντινες οδογέφυρες τα έτη 1960 και μετά,   γέφυρα Γκίκα στην οδό Άρεως,  γέφυρα Αγίας Μονής επί του Αγιαμονιώτη ποταμού,  γέφυρα Καραβόπορου  επί του Πηνειού ποταμού,  Τρικκαίογλου,   Γούρνας και οι τσιμέντινες πεζογέφυρες επί του Ληθαίου ποταμού (υψηλού χρηστικού αντικειμένου αλλά  χαμηλής αισθητικής αξίας)  με τη καθοριστική συμβολή και το ξεχωριστό πατριωτικό ενδιαφέρον για πολλές από αυτές και πολλά άλλα παράλληλα έργα της πόλης και του νομού,  του συντοπίτη Υπουργού Δημοσίων ΄Εργων  Σόλωνος Γκίκα .     



Σκοπός και πορεία των έργων

Μετασχηματισμοί αναγκών-Ανάπτυξη-Ετοιμότητα-Προοπτικές- Παρεμβάσεις
Έργα στην πόλη και στο Νομό 1975-2010

      ΛΟΓΟΣ  ΕΡΓΟΥ  ΣΚΙΑ  (Ο λόγος αποτελεί αντανάκλαση του έργου)  έλεγαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι.
       Το έργο ποιεί λόγον και ο λόγος φως, πολιτισμό και πρόοδο.
     Το έργο είναι  γένεση, πλάσμα και δημιουργία, εφαρμοσμένη λογική σύνθεση εμπνεύσεων, ιδεών και σχεδίων με βασικά σημεία αναφοράς τον  χώρο, τον τόπο και το χρόνο.
       Είναι το ορμέμφυτο της ανθρώπινης δράσης, και ικανοποίησης της εξελικτικής  αρχής της  μόνιμης και προϊούσας βελτίωσης των όρων και των συνθηκών της ανθρώπινης διαβίωσης.    


               Αυτονόητο είναι ότι ο κύριος σκοπός των έργων είναι να εξασφαλίζουν παροχή υπηρεσιών, δημιουργία υποδομών πρωτογενή τομέα και ποιότητα ζωής στις κοινωνίες  και κάθε καθυστέρηση στερεί αυτές τις υπηρεσίες από τους δημότες και από γενεές ανθρώπων,  διατηρεί την υποβάθμιση της ζωής  και μεταθέτει, σαν εύκολη διέξοδο,  την επίλυση των προβλημάτων στο μέλλον. Η δημοτική οικονομική αυτάρκεια η συνδρομή της πολιτείας και οι έξυπνες επιλογές  είναι οι οικονομικοί πυλώνες κατασκευής των δημοτικών έργων.  Αν δεν υπάρχουν άλλοι πόροι τα δανειακά κεφάλαια αποκλειστικά για την εκτέλεση έργων είναι επιθυμητά και δικαιολογημένα, οι παρεχόμενες δε αναβαθμισμένες πλέον υπηρεσίες αποσβένουν σύντομα και αθροιστικά το κόστος δανεισμού.

           Το μοντέλο ανάπτυξης που εκ των πραγμάτων διαμορφώθηκε και τελικά υιοθετήθηκε και διατηρήθηκε για τα αστικά κέντρα, υπάκουε στην αρχή της αναλογικότητας, με βάση την πληθυσμιακή πυκνότητα και τις διαθέσιμες επιφάνειες,  ήταν της ισόρροπης μεν ανάπτυξης αλλά αργόσυρτης και  βραδείας λόγω των πολλών και μεγάλων αναγκών πόλης και συνοικισμών και  σαν μη  φυσικό επακόλουθο της τεχνικής δεοντολογίας  που επιβάλλει πρώτα τα έργα υποδομών και ύστερα την οικοδόμηση των πόλεων αλλά σαν φυσικό επακόλουθο, της κατά κανόνα, διόρθωσης των κακώς κειμένων, συμπαρομαρτούσης προς τούτο  και  της παρατεταμένης  οικονομικής δυσπραγίας του Δήμου. 
          Αυτό για τις συνηθισμένες στοιχειώδεις απαιτήσεις και για πολλά χρόνια σήμαινε παράπονα, προχειρότητες, καθυστερήσεις, μεγαλύτερες οργανωτικές αδυναμίες και  δυσκολίες και τέλος  αυξημένο κόστος έργων.
          Εκτός των παραδοσιακών προγραμματικών δομών,  ο νέος τρόπος κοινωνικής και οικονομικής ζωής  γεννά  νέες απαιτήσεις υποδομών  που καλούνται οι δημοτικές αρχές εκ των πραγμάτων  να αντιμετωπίσουν  π.χ. η συνταγματική υιοθέτηση της  ισότητας των δύο φύλων και  η δυναμική εισβολή της γυναίκας στην διοίκηση και στην  παραγωγική διαδικασία  δημιούργησε την ανάγκη υποδομών πρόνοιας,  φροντίδας και φύλαξης των παιδιών προσχολικής ηλικίας.      Το 2010  υπήρχαν σε όλη την Ελλάδα 2.500 βρεφονηπιακοί και παιδικοί σταθμοί που εξυπηρετούσαν 130.000  παιδιά.   Μόνο στην πόλη μας το 2010 λειτουργούσαν επτά  μονάδες παιδικής  πρόνοιας με πάνω από 450 παιδιά.
           Το ενδιαφέρον και η μέριμνα για την μεγάλη ηλικία και η  αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης  γέννησε την ανάγκη νέων κοινωνιολογικών πρακτικών, προστασίας και ιδιαίτερης φροντίδας  των ατόμων της τρίτης ηλικίας,  με τον πετυχημένο θεσμό των ΚΑΠΗ  και των απαραίτητων εγκαταστάσεων και των παροχών  που γι αυτά απαιτούνται. Το 2010 λειτουργούσαν στην πόλη οκτώ ΚΑΠΗ.
           Η ταχεία ανάπτυξη του αθλητισμού σαν βασική  κοινωνική, υγιεινή και πολιτιστική παράμετρος  συμπαρέσυρε την δημιουργία αθλητικών κέντρων, εγκαταστάσεων  και γηπέδων τόσο στην πόλη όσο και στις συνοικίες και στις γειτονιές.
            Οι νέες τεχνολογίες  σαν μέσα ταχύτητας επικοινωνιών και υπηρεσιών στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση και στην οικονομία καθώς και στους χώρους της παιδείας, της υγείας, της δημόσιας διοίκησης και του περιβάλλοντος   απαιτούν νέους τρόπους σκέψης και εγκαταστάσεων για την πρόοδό τους.
            Οι αρχές οφείλουν κατά τον ποιητή, προσιόντων να αισθάνονται,  να κινούνται αναπτυξιακά γρήγορα και αποτελεσματικά, να οσμίζονται και  να προβλέπουν τα μελλούμενα προβλήματα να προετοιμάζουν το κατάλληλο έδαφος για την καλλιέργεια των νέων δομών  και να προηγούνται στην αντιμετώπιση των  επερχομένων δυσμενών καταστάσεων.
             Ως έτοιμοι προμηθείς και για να μην προσπερνούν τα γεγονότα, απαιτείται ανοιχτό μυαλό, μόνιμη επαγρύπνηση, εγρήγορση, διαρκής επιμόρφωση, μηχανοργάνωση υπηρεσιών, μηχανολογικός εξοπλισμός, επικαιροποίηση δεδομένων,  για την έγκαιρη αντιμετώπιση και των παγίων καταστάσεων και των  σύγχρονων εξελίξεων των ρυθμών της ζωής και της κοινωνίας. 
            Η δημοτική  συνολική  ανάπτυξη ως πολυδιάστατη και παραγωγική έννοια εμπεριέχει την συγκριτική και ανταγωνιστική επικράτηση και ενίσχυση ενός λαϊκού θεσμού σε ένα ταχέως εξελισσόμενο τοπικό και περιφερειακό  περιβάλλον και του συχνού επαναπροσδιορισμού  των τιθέμενων στόχων υπό το φως των συντελούμενων αλλαγών.
            Αυτό σημαίνει ότι η αναγκαιότητα  της ανάπτυξης είναι βασικό αίτημα και πρόταγμα της κοινωνίας, η αυτάρκεια και προετοιμασία των υπηρεσιών προφανής ανάγκη και  ότι το τίμημα της ανάπτυξης και της ετοιμότητας των Δήμων είναι ακριβό και επίπονο και επιτυγχάνεται με τη ιδεατή διασταύρωση του πολιτικού οραματισμού, της επιστήμης, της γενικής και ειδικής γνώσης,  της πολύπλευρης εμπειρίας, των τεχνικών και διοικητικών υπηρεσιακών δομών και των ικανών μηχανισμών υλοποίησης,  σαν ανεξάρτητες επιχειρησιακές μονάδες και οντότητες που υπακούουν σε ένα κοινό κεντρικό  πολιτικό και δημοκρατικό σχεδιασμό.        

         

Ν.3463/2006  Άρθρο 208  Τεχνικό πρόγραμμα

                   1.    Τα Δημοτικά και Κοινοτικά Συμβούλια, καθώς και τα Διοικητικά Συμβούλια των Συνδέσμων οφείλουν, δύο (2) τουλάχιστον μήνες πριν από την έναρξη του οικονομικού έτους να αποφασίζουν για το ετήσιο τεχνικό πρόγραμμα που περιλαμβάνει με σειρά προτεραιότητας τα έργα που πρέπει να εκτελεστούν και που η δαπάνη τους πρέπει να αντιμετωπιστεί με τα κάθε είδους έσοδα του προϋπολογισμού. Η δαπάνη για κάθε έργο υπολογίζεται κατά προσέγγιση, σύμφωνα με προκαταρκτικές εκθέσεις, προμελέτες, μελέτες ή άλλα στοιχεία.


         Μεταπολιτευτική περίοδος   (1974 και εντεύθεν)  
    
           Τα προγράμματα έργων (Π.Ε) είναι ετήσια κατά τον κώδικα ΔΚ ως προς τις πιστώσεις και συντάσσονται δύο μήνες πριν την έναρξη του οικονομικού έτους.   Υπάρχουν έργα που εμφανίζονται επί χρόνια στα Π Ε με τον ίδιο τίτλο σαν μεγάλες ενότητες  (Ύδρευση,  Οδοποιία, κλπ).      Η ροή των έργων εξελίσσεται  κατά τον δημοτικό προγραμματισμό, και παρατηρείται αγχώδης αγώνας ικανοποίησης βασικών  αναγκών  που κατά τεκμήριο και πάντα είναι περισσότερες από τις διατιθέμενες πιστώσεις.  
           Μετά την μεταπολίτευση  τα Προγράμματα Έργων καταρτίζονται από τα δημοτικά συμβούλια δημοκρατικότερα και συνεχώς βελτιώνονται, οι ανάγκες ιεραρχούνται καλλίτερα,  συντάσσονται πληρέστερες μελέτες,  ο Δήμος στελεχώνεται σε προσωπικό και εξοπλίζεται με πιο καινούργια και περισσότερα μηχανήματα, η επιστασία και η επίβλεψη των  έργων γίνεται καλύτερη και αποδοτικότερη.    
             Ειδικά  μετά την ιστορική  είσοδο της Ελλάδος  στην    Ε Ο Κ  (1979) αλλάζει ακόμη περισσότερο και προς το ορθολογικότερο το συνολικό σύστημα παραγωγής έργων   και έχουμε σαφή μετάβαση απο το μικρό προς το μεγαλύτερο έργο  και από την αυτεπιστασία προς την εργολαβία και δημοπράτηση
             Από τότε άρχισαν επίσης  να τρέχουν τα περιφερειακά  αναπτυξιακά  προγράμματα  (πακέτα)  της Ε Ο Κ  και τα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης  που άλλαξαν με το χρόνο την φυσιογνωμία της χώρας και των ΟΤΑ.
            Μάλιστα ο θεμελιώδης νόμος  1418/84  περί δημοσίων  έργων, προσηρμοσμένος προς την ευρωπαϊκή νομοθεσία,  και τα εκτελεστικά και προσαρμοστικά διατάγματα,  έθεσε  τις βάσεις για τον νέο τρόπο εκτέλεσης των δημόσιων και δημοτικών έργων.  
             Τα περισσότερα δημοτικά έργα εκτελούνται με το σύστημα της αυτεπιστασίας και τα μεγάλα έργα μέσω δημοπρασιών  με εργολαβίες εργοληπτών και εργοληπτικών κοινοπραξιών και επιχειρήσεων όπως οι νόμοι και τα διατάγματα για την πολιτεία και τους ΟΤΑ ορίζουν.
            
Αυτεπιστασία (πλεονεκτήματα-μειονεκτήματα)
            
            Το σύστημα της εκτέλεσης των δημοτικών έργων δι αυτεπιστασίας  με προσωπικό, συνεργεία και μηχανήματα του Δήμου,  ήταν αείποτε το προσφιλές και βολικό σύστημα των δημοτικών αρχών, έδινε μια ικανοποιητική λύση,  αφού το εργοληπτικό δυναμικό ήταν λιγοστό και επικεντρωμένο στα δημόσια έργα, τα δημοτικά έργα ήταν κυρίως μικρά,  η ετήσια  δημοτική χρηματοροή εισροών ήταν κατά βάση απρόβλεπτη και ακανόνιστη,  το μόνο άμεσα απαιτητό ήταν το εργασιακό κόστος (μεροκάματα), τα δε υλικά εξοφλούνταν συνήθως το μήνα Σεπτέμβριο με τα έσοδα της ετήσιας εμποροπανήγυρης ! 
             Επίσης μέσα από την αυτεπιστασία οι δημοτικές αρχές πέραν του ότι  ανάγονταν σε μικρούς εργολάβους κατασκευαστές,  περνούσαν  και μια πολιτική ρουσφετιού και προσλήψεων και όχι λίγες φορές και κοινωνικής επιβαλλόμενης  ευαισθησίας για πολλά  αναξιοπαθούντα και προστατευόμενα άτομα χωρίς να αποφεύγονται και τα φαινόμενα νεποτισμού και ιδιοτέλειας (η καλώς ή κακώς νοούμενη κοινωνική πολιτική).
         Με την πάροδο των ετών  η  μεγέθυνση της αυτεπιστασίας με την πρόσληψη πολλών εργατοτεχνιτών και τη διόγκωση του μηχανολογικού εξοπλισμού δημιούργησε πολλές παρενέργειες και αδυναμίες διοίκησης και παρακολούθησης των δημοτικών έργων.       
             Το κόστος της αυτεπιστασίας είχε αύξουσα ακολουθία,  ήταν στην αρχή πολύ χαμηλό αλλά χρόνο με το χρόνο ανέβαινε για να φθάσει  σε υψηλό και αντιοικονομικό επίπεδο στη δεκαετία του 1990. 
             Αντιστρόφως  η ποιότητα των έργων παρουσίαζε φθίνουσα ακολουθία, η όλη διαχείριση άρχισε να πάσχει, παρατηρήθηκαν πολλά συμπτώματα και φαινόμενα διαφθοράς και αδιαφάνειας, (παρά την φιλοτιμία, τις αντιστάσεις  και το ήθος πολλών εμπλεκομένων υπαλλήλων και λοιπών ατόμων)  σε σημείο που ο λόγος  απόδοσης προς ποιότητα και προς κόστος  να είναι απογοητευτικός  και αντιπαραγωγικός  και το σύστημα αυτό να συρρικνωθεί πλέον,  σαν μοντέλο παραγωγής έργων, στο ελάχιστο, σε όλους τους Δήμους και τελευταία και στον δικό μας.
             Ένα άλλο στοιχείο που συνετέλεσε στον περιορισμό της αυτεπιστασίας ήταν η προϊούσα  αύξηση των αρμοδιοτήτων των ΟΤΑ και η εν ταυτώ μεγέθυνση των οικονομικών μεγεθών, της εξειδίκευσης και της γιγάντωσης  των αντιστοίχων έργων,  που δεν μπορούσαν να καλυφθούν πλέον με το σύστημα αυτό,  παρά μόνο με δημοπρατήσεις μέσω εργοληπτών ή συγκροτημένων εργοληπτικών επιχειρήσεων οι οποίες εκτός των άλλων παρουσίαζαν και προβάδισμα τεχνογνωσίας, οργάνωσης και εξοπλισμού έναντι  των ΟΤΑ και των υπηρεσιών τους. 
            
              Ωστόσο οι Δήμοι διατηρούσαν και  οφείλουν να διατηρούν μηχανήματα και  μόνιμα συνεργεία άμεσης επέμβασης και αποκατάστασης φθορών και ζημιών και ειδικά για περιπτώσεις  εκτάκτων συνθηκών και επικίνδυνων καταστάσεων  και εξειδικευμένα συνεργεία συντηρήσεων δημοτικών κτιρίων και δημοτικών εγκαταστάσεων.

      
 Έργα με εργολαβίες

            Ο συνήθης τρόπος κατασκευής των δημοσίων έργων και των μεγάλων δημοτικών έργων είναι με εργολαβίες μέσω εργοληπτών και εργοληπτικών επιχειρήσεων και κοινοπραξιών.  Τα περισσότερα έργα εκτελούνται με εργολαβίες κατά την προβλεπόμενη από την κείμενη νομοθεσία διαδικασία σύνταξης τεχνικών και οικονομικών μελετών και των αντίστοιχων τευχών δημοπράτησης και των γενικών και ειδικών προδιαγραφών εκτέλεσης του έργου.  Η πείρα έδειξε ότι είναι ο ορθότερος και οικονομικότερος τρόπος για την εκτέλεση όλων των έργων. Τα δημοτικά έργα με εργολαβίες έχουν, για τους κατασκευαστές εργολήπτες, μεγαλύτερες δυσκολίες και επιβαρυντικές παραμέτρους λόγω των δυσμενών συνθηκών που επικρατούν μέσα στις πόλεις και στις  αστικές περιοχές. Μεγάλη κίνηση και  κυκλοφορία όλων των κατηγοριών και ηλικιών των πεζών, μοτοποδηλάτων, ποδηλάτων  και αυτοκινήτων και για όλο το 24ωρο, δυσκολίες προσέγγισης υλικών, εμπλοκές και προβλήματα με άλλα δίκτυα υποδομών φορέων κοινής ωφέλειας, ρυπάνσεις και ηχορυπάνσεις που συνιστούν εμπόδια στη λειτουργία της πόλης, δεδομένα που απαιτούν μόνιμη εγρήγορση, υψηλότερο κόστος και  αυξημένη και πολύπλευρη σήμανση προστασίας του κοινού κλπ.    

         Πρέπει να επισημανθούν  τρείς  βασικές παράμετροι που διέπουν το κύκλωμα των έργων:  Α) το κόστος των έργων, Β) ο χρόνος εκτέλεσης και  Γ) η ποιότητα κατασκευής των έργων 

            Πλην ελαχίστων εξαιρέσεων δυστυχώς η βαθμολογία μας δεν είναι γενικά  πολύ υψηλή και στις τρείς παραμέτρους.  Το κόστος των έργων είναι κατά βάση υψηλό με υπερδιπλασιασμό σχεδόν των προϋπολογισμών, ο χρόνος εκτέλεσης και αποπεράτωσης ιδιαίτερα μεγάλος και η ποιότητα κατασκευής των έργων θα μπορούσε να είναι ακόμα καλλίτερη.
           Παράγοντες που συντελούν αρνητικά είναι οι πρόχειρες μελέτες, η έλλειψη οργάνωσης και προγραμματισμού, οι διογκωμένοι προϋπολογισμοί και οι μεγάλες εκπτώσεις στους προϋπολογισμούς των έργων, η έλλειψη τεχνικής παιδείας στις εκτελεστικές βαθμίδες εφαρμογών (χειριστές, τεχνίτες), η εξεζητημένη επιείκεια και παρεξηγημένος τοπικισμός των συμβουλίων στη λήψη αποφάσεων για παρατάσεις, εκπτώσεις και ποινικές ρήτρες, η γραφειοκρατία και οι οικονομικές και διοικητικές καθυστερήσεις.   
            Ειδικά για την τρίτη παράμετρο της ποιότητας των ελληνικών κατασκευών  σε ένα διακρατικό πρόγραμμα που έγινε στην πόλη μας  και που συμμετείχαν και μηχανικοί από άλλες χώρες της Ευρώπης  έκανα την ερώτηση πώς βλέπουν τις κατασκευές στην Ελλάδα. Η απάντηση ήταν σχεδόν ομόφωνη: πάσχετε στις λεπτομέρειες και  στα φινιρίσματα.                



Τα έργα απαιτούν μόνιμη φροντίδα και συντηρήσεις
                   
 "Μια βελονιά στην ώρα της  εξοικονομεί δέκα"

             Η παραγωγή  έργων συνεπάγεται και το συνακόλουθο βαρετό και παρεξηγημένο  πάρεργο της συντήρησης των έργων εκ της συνήθους φθοράς και της καθημερινής και χρόνιας  χρήσης.   Η κεφαλαιοποίηση της αξίας των έργων είτε είναι κτηριακά (Δημοτικά κτήρια,  Σχολικά κτήρια) είτε υποδομές (Ύδρευση, Αποχέτευση, Οδοποιία, Πλατείες, Πάρκα, Ποτάμια, Αθλητικά κέντρα) είναι τεράστια και ακολουθεί τους νόμους της οικονομίας περί αποδόσεων, καταξίωσης και απαξίωσης.
              Εύλογο είναι ότι ο κύκλος εργασιών είναι σημαντικός και το κόστος των συντηρήσεων είναι σεβαστό και θα καθίσταται οσημέραι σοβαρότερη οικονομική παράμετρος που θα βαραίνει καθοριστικά τους προϋπολογισμούς του Δήμου.
             Όταν στο Δήμο μας υπάρχουν 80 σχολικά  κτηριακά συγκροτήματα (Νηπιαγωγεία, Δημοτικά, Γυμνάσια, Λύκεια) αυτά και μόνο απαιτούν πλήρη, οργανωμένη και αποκλειστική υπηρεσία συντηρήσεως  των εγκαταστάσεων και δικό τους προϋπολογισμό υλικών και εργατικών.     Αν προσθέσουμε και τα λοιπά δημοτικά κτήρια ή συγκροτήματα  κτηρίων  τότε το μέγεθος της επέμβασης είναι σημαντικό και σοβαρότατο έργο.
               Η έγκαιρη συντήρηση προφυλάσσει το κτηριακό έργο από τους παρελκόμενους και διαδοχικούς κινδύνους φθοράς, από πιθανά ατυχήματα χρήσης και από πολλαπλασιαστικές δαπάνες επισκευών και αποκατάστασης.
               Ιδιαίτερα για τα έργα οδοποιίας η συντήρηση πρέπει να είναι συνεχής και αδιάλειπτη δημοτική φροντίδα,   γιατί οι δρόμοι κυκλοφορούνται καθ όλο το χρόνο από όλα τα μέσα χερσαίας μεταφοράς  και οι αιτίες που προκαλούν τις φθορές, με κυρίαρχο το μη αποστραγγιζόμενο νερό,  είναι μόνιμες και διαρκείς και οι δημιουργούμενες δυσμενείς καταστάσεις άκρως επικίνδυνες.

   

          Προειδοποιητικές  Σημάνσεις

              Η σήμανση τροχαίας κίνησης, οι διαγραμμίσεις των δρόμων, οι διαβάσεις των πεζών, οι ποδηλατόδρομοι,  οι κορίνες και τα κολονάκια,   οι σηματοδότες,  οι πληροφοριακές πινακίδες, τα συχνά φρεσκαρίσματα των σημάνσεων  και η ειδική προειδοποιητική σήμανση στη φάση εκτέλεσης των πάσης φύσεως δημοτικών και δημοσίων έργων  αποτελούν ένα από τα σπουδαιότερα αντικείμενα πρόληψης κινδύνων  εκ μέρους των τεχνικών υπηρεσιών και των υπηρεσιών πολιτικής προστασίας.
           Αφορά την σωστή και ασφαλή λειτουργία της πόλης, προλαμβάνει κινδύνους  και σώζει ζωές και επί πλέον προσδίδει ευπρεπή αισθητική εικόνα  και εμφανή προδιάθεση ύπαρξης δικτυωτού πλέγματος συνεχούς  προστασίας,  υπό αφανούς οφθαλμού, ος τα πανθ ορά και διορθώνει,  υποδηλώνοντας την ευμενή  εντύπωση  φροντίδας και καλού νοικοκυριού στους δρόμους και στις πλατείες της πόλης
   

          Εγγενή και άλλα μελλοντικά προβλήματα προς αντιμετώπιση.

Παρατηρούνται πολλά προβλήματα που οφείλονται στις κακοτεχνίες των έργων που αναδεικνύονται με τη λειτουργία των έργων και με το χρόνο.
Από τα πλέον ορατά η κατάσταση του οδικού δικτύου με τις πολλές τομές, τις φυσιολογικές ή αφύσικες φθορές, τις επικίνδυνες  λακούβες,  τις ρωγμές αλιγάτορος στους ασφαλτοστρωμένους δρόμους, ένδειξη υποκείμενης κακοτεχνίας και  πρόκριμα επερχόμενης ζημίας, τις κακές συναρμογές  στα κρασπεδόρειθρα και στα φρεάτια υδροσυλλογής, τα επικίνδυνα συγκεντρωμένα νερά στις άκρες των δρόμων, τις πρόχειρες αποκαταστάσεις των τομών από τους φορείς Κοινής Ωφέλειας (Κ.Ω), τα φαινόμενα ερπυσμού της ασφάλτου στα σημεία συχνού φρεναρίσματος και κυρίως κοντά στους σηματοδότες.
             Η εικόνα της πόλης στον τομέα αυτό δεν είναι η επιθυμητή και η πλέον ακίνδυνη και οφείλεται κυρίως στην πλημμελή επίβλεψη και  στην έλλειψη τεχνικής παιδείας των εργατοτεχνιτών και των χειριστών μηχανημάτων, στην αυτονομία δράσεων και κατασκευών, μη συνεργασία και μη κοινό προγραμματισμό των εμπλεκόμενων φορέων Κ.Ω. για κοινά ορύγματα και υπόγεια δίκτυα.
              Τα πεζοδρόμια,  ως ο κατ εξοχήν διαθέσιμος και αποκλειστικός δημόσιος χώρος κυκλοφορίας και πορείας  των πεζών, έχουν πολλά κατασκευαστικά προβλήματα και κρύβουν πολλές και επικίνδυνες παγίδες. Σπασμένες πλάκες, ανισοϋψή επίπεδα, στρεβλά καλύμματα φρεατίων, στύλοι τροχαίας κίνησης, διαφημιστικές πινακίδες και στύλοι  φορέων Κ.Ω., άκομψα και απεριποίητα φυτά και δέντρα συμπληρώνουν το πάζλ των επικίνδυνων εμποδίων πορείας.  Τον χώρο αυτό οικειοποιούνται, περιορίζουν  και λυμαίνονται καταχρηστικά και πολλές άλλες επαγγελματικές τάξεις σε βαθμό που ο κύριος χρήστης, ο πεζός, μόνιμα να παρεμποδίζεται και ενίοτε να είναι ενοχλητικός με την παρουσία του. Το θέμα απαιτεί συχνή τεχνική φροντίδα, κανονιστικές διατάξεις και συνεχή λειτουργική επιτήρηση.  
          Η πόλη μας, λόγω και του πεδινού του εδάφους, υπερέχει έναντι άλλων πόλεων στο πλήθος των ποδηλάτων  και πάσχει στον τομέα των ποδηλατοδρόμων. Τον χώρο των ποδηλατοδρόμων κατέλαβαν καταχρηστικά  τα σταθμευμένα αυτοκίνητα. Για να προχωρήσει το δίκτυο των ποδηλατοδρόμων πρέπει να τακτοποιηθούν σε άλλους χώρους τα σταθμευμένα αυτοκίνητα. Δεν είναι εύκολο να εφαρμοσθεί συνολικό πρόγραμμα. Ίσως κατά τμήματα και περιοχές στη βάση απαραβίαστου σχεδίου, χρονοδιαγράμματος και πλέγματος μέτρων κοινά αποδεκτών.    
         Το δίκτυο διαδρομών ατόμων με ειδικές ανάγκες για μια ισότιμη πρόσβαση στους χώρους δουλειάς, υπηρεσιών  και ποιότητα ζωής δεν είναι ότι καλύτερο από κατασκευαστική πλευρά και από άποψη δρομολογίων  και δείχνει πραγματικά και το επίπεδο του πολιτισμού μιας πόλης.
        Τα ρυμοτομικά σχέδια δεν έχουν υλοποιηθεί ακόμη. Παραμένουν πολλοί αδιάνοικτοι δρόμοι και πολλές πλατείες δεσμευμένες και αναπαλλοτρίωτες.
       Οι πολλές ισόπεδες διαβάσεις, στο εξωαστικό  κυρίως οδικό δίκτυο, εγκυμονούν πολλούς κινδύνους ατυχημάτων και γι αυτό πρέπει από τώρα να αναπτυχθεί σχεδιασμός κατασκευής ανισόπεδων κόμβων. Παραδείγματος χάρη απαιτούνται τέτοιες παρεμβάσεις στις τομές του Περιφερειακού δακτυλίου με την οδό Λαρίσης, την οδό Καρδίτσης και την οδό Πύλης,  στη διασταύρωση με οδούς προς Ριζαριό, προς Παλαιόπυργο, προς Λεπτοκαρυά-Σωτήρα και όπου αλλού θα εκτιμηθεί από τις Τ. Υπηρεσίες του Δήμου.
         Για την ίδια περίπτωση μια  άλλη δόκιμη, πολύ διαδεδομένη και πετυχημένη, ιδιαίτερα στο εξωτερικό, οικονομική, αισθητική και ασφαλής  πρόταση-λύση, είναι να κατασκευασθούν, στις μεγάλες διασταυρώσεις, ή ακόμη και στις μικρές διασταυρώσεις,  ισόπεδοι κυκλικοί κόμβοι αντίστοιχης διαμέτρου χωρίς σηματοδότες και μόνο με τροχαία σήμανση προτεραιοτήτων κλπ. (πετυχημένα παραδείγματα:    ο κόμβος στον Πύργο προς Αποστόλους και Ρόγγια,  ο κόμβος στη συμβολή των οδών Κατσιμήδου-Κοσμά Αιτωλού)
       Δεδομένου ότι πολλοί δρόμοι μεγάλης κυκλοφορίας και αντίστοιχης ηχορρύπανσης διέρχονται κοντά και εν επαφή σε κατοικημένες περιοχές πολύ γρήγορα θα απαιτηθούν ηχοπετάσματα προστασίας από την ενοχλητική και βλαβερή επίπτωση των πολλών desibel  στον ανθρώπινο οργανισμό.

  

 Έργα της τριακονταπενταετίας 1975-2010
        Πολλά έργα είναι καθημερινής ή εποχιακής ρουτίνας, πολλά όμως σημαντικά έργα, όπως θα φανεί και στις σελίδες του βιβλίου, έχουν  την δική τους μικρή ή μεγάλη ιστορία και  έγιναν με τολμηρές πρωτοβουλίες, εξαιρετικές δυσκολίες και υπερβάσεις ενίοτε της κειμένης γραφειοκρατικής δυσκαμψίας και ανασταλτικότητας, με το άτυπο, ευέλικτο, ταχύ, τολμηρό αλλά αποδοτικό και ευρύτερα δίκαιο καθεστώς της ευδόκιμης υπερνομίας  υπέρ του κοινωνικού συνόλου και εν αναμονή πάντα  του εκσυγχρονισμού του κράτους, της βελτίωσης  των δομών του  και της απλοποίησης της υφιστάμενης  νομοθεσίας.
          Τα τελευταία χρόνια, μετά το 1974, εκτελέσθηκαν πλήθος χρήσιμων έργων  όπως φαίνονται από τα ιστορικά ντοκουμέντα, τα τεχνικά προγράμματα έργων και από τους παρατιθέμενους και  προσαρτόμενους πίνακες οι οποίοι φανερώνουν την πολιτική, τις επιλογές και τις προτεραιότητες κατά εποχή και διοίκηση και την ποσοτική και ποσοστιαία αναλογία και εικόνα για τα επί μέρους και το σύνολο των έργων.  
          Οι αριθμοί και τα διαγράμματα, μετασχηματισθέντα σε έργα βελτίωσης της ζωής των δημοτών και ανάπτυξης της πόλης, αποδίδουν παραστατικά, διαχρονικά,  ανάγλυφα και  πιστά την ποιότητα και τις προσπάθειες που κατεβλήθησαν από τις δημοτικές αρχές και από ένα σύνολο επώνυμων και ανώνυμων εργαζομένων  και είναι αδιάψευστοι μάρτυρες του επιδειχθέντος ενδιαφέροντος, και των ικανοτήτων   των τοπικών παραγόντων.
          Μέσα από τους πίνακες φαίνεται επίσης και η συγκριτική άμιλλα και  ικανότητα των δημοτικών αρχών  στον τομέα του οραματισμού, της πρόβλεψης, της διαχείρισης και της αποτελεσματικότητας. 

          Θα πρέπει να σημειωθεί ότι επειδή η κάθε μελέτη ενός έργου και τα συνοδευτικά σχέδια και τεύχη της μελέτης είναι μεγάλα  και σε μεγάλες κλίμακες και ισοδυναμούν σχεδόν  με ένα ολόκληρο βιβλίο, στα κείμενα που ακολουθούν   καταχωρούνται σε μικροκλίμακες αρκετά  χρήσιμα και κατατοπιστικά στοιχεία (αρχιτεκτονικά σχέδια, στατικές μελέτες, ξυλότυποι, επιμετρήσεις,  οικονομικά στοιχεία, λογαριασμοί, φωτογραφικό υλικό κλπ), σε σμικρογραφία στοιχεία μελετών και σχεδίων,  ώστε να αποδίδουν παραστατικά το κύριο πνεύμα  των έργων, για τον κάθε πολίτη, τον ειδικό επιστήμονα και ερευνητή, για το παρόν και το μέλλον.



       Σημαντικά έργα και επεμβάσεις υπό μορφή μεγάλων ενοτήτων και παρεμβάσεων διαχρονικού χαρακτήρα.         


-   Δίκτυο ακαθάρτων λυμάτων και βιολογικός καθαρισμός
-   Νέες υδατοδεξαμενές και  επεκτάσεις δικτύου Υδρεύσεως
-   Επεκτάσεις δικτύου ομβρίων υδάτων                                           -   Κατασκευή  νέου αντλιοστασίου και καταθλιπτικών αγωγών 


-  Ανέγερση Πνευματικού Κέντρου πόλης
- Προσθήκες επεκτάσεων Δημαρχείου και νέο δημοτικό κτήριο στη θέση των παλαιών λουτρών επί των οδών  Ιακωβάκη και Μιαούλη

–  Πολεοδόμηση και κατασκευή έργων υποδομής συνοικίας ΤΡΙΚΚΗ, νέων οικισμών ΠΥΡΓΟΥ, ΛΕΠΤΟΚΑΡΥΑΣ, ΣΩΤΗΡΑΣ, ΤΣΙΓΓΑΝΩΝ

-    Ανάδειξη πάρκου και κτιριακού συγκροτήματος  Μύλου    Ματσόπουλου 
-  Επέκταση, ανάπλαση και εμπλουτισμός  πάρκου Αγ. Γεωργίου  Ριζαριού και άλσους πρ. Ηλία

-   Έργα κρασπεδορείθρων, πεζοδρομίων και μεγάλα έργα οδοποιίας στην πόλη, στις συνοικίες  και στους συνοικισμούς του Δήμου
-  Εξωτερικός  Περιφερειακός Δακτύλιος, Εσωτερικός δακτύλιος και Είσοδος από Καλαμπάκα

-   Συντήρηση και  ανάπλαση χώρου Κάστρου-Ενίσχυση και ανάδειξη Ρολογιού-Εγκατάσταση υπαιθρίου θεάτρου 

-  Μεγάλο δίκτυο πεζοδρόμων  και ανάδειξη εμπορικού ιστορικού κέντρου πόλης και περιοχής "Μανάβικα"
-  Ανάδειξη κοινοχρήστων χώρων και πεζοδρομήσεις συνοικίας Βαρούσι και συνοικίας Κουτσομύλια
-     Κατασκευή πλατειών και εγκατάσταση παιδικών χαρών  και   παιδοτόπων


 - Στερέωση, συντήρηση και ανάδειξη τεμένους Οσμάν Σαχ και διαμόρφωση   περιβάλλοντος χώρου
- Ανάδειξη - στερέωση παραδοσιακών και διατηρητέων κτηρίων

 -   Διαμόρφωση Ληθαίου και Αγιαμονιώτη ποταμού 
-   Κατασκευή γεφυρών Ληθαίου- Αγιαμονιώτη

-   Κατασκευή κλειστού Γυμναστηρίου οδού Κατσιμήδου
-   Κατασκευή  Αθλητικού Κέντρου Πυργετού- Αμπελοκήπων
-   Ανακατασκευή και συντήρηση Εθνικού σταδίου

-   Κατασκευή υπόγειων και υπαίθριων χώρων στάθμευσης 

-   Κατασκευή Βρεφονηπιακών σταθμών και Κ Δ Α Π
 -  Ανέγερση δημοτικών σχολείων και νηπιαγωγείων 
-   Κέντρα  Ανοικτής  Προστασίας Ηλικιωμένων (ΚΑΠΗ)

-  Η καινοτόμος και  πρωτοπορειακή εφαρμογή νέων τεχνολογιών μέσω του   e-Trikala  




                Μεγάλα έργα άλλων φορέων στην πόλη
 
Κτήριο ΙΚΑ στην οδό Ομήρου,

Εγκαταστάσεις ΤΕΦΑΑ στις Καρυές επί του περιφερειακού δακτυλίου,

Νέο σύγχρονο Νοσοκομείο,

ΚΤΕΟ στο συνοικισμό Σωτήρα, 

Σχολικά κτήρια Νηπιαγωγείων-Δημοτικών-Γυμνασίων-Λυκείων-Τεχνικής εκπαίδευσης,

Έργα διαπλάτυνσης σιδ. γραμμής και ανακαίνιση κτηρίου σταθμού ΟΣΕ,

Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας (νέοι οικισμοί στον Πύργο, στην Λεπτοκαρυά, στην Σωτήρα),

ΧΥΤΑ στην Παλαιοσαμαρίνα,

Σύγχρονο συγκρότημα ΚΤΕΛ στο συνοικισμό Ριζαριό επί του περιφερειακού δακτυλίου,

Ανακαίνιση παλαιών δικαστηρίων και νέα πολυόροφη πτέρυγα,

Νέες φυλακές Τρικάλων στην περιοχή Μπαλκούρας,

Αίθουσα Μητροπόλεως στην οδό Όθωνος,

Νέες εντυπωσιακές Εκκλησίες (Αγίου Νικολάου, Αγίου Νεκταρίου, Σαραγίων, Αγίου Γεωργίου στα Αμπελάκια).

         
   Μεγάλα έργα άλλων φορέων στο Νομό

Οδός Τρικάλων-Λαρίσης,     

Οδός Τρικάλων- Καλαμπάκας,

Συντήρηση μοναστηριών Μετεώρων και βελτίωση οδικού κυκλώματος, 

Διαπλάτυνση σιδηροδρομικής γραμμής προς Καλαμπάκα και παράλληλα έργα,

Φράγμα Μεσοχώρας,

Φράγμα Λογγά,

Σήραγγα Γκρόπας επί της οδού Πύλης-Μεσοχώρας,

Οδός Κεντρικής Ελλάδος Ε65.  
    
          ΣΗΜΕΙΩΣΗ-ΕΞΗΓΗΣΗ-ΧΩΡΙΣ ΠΑΡΕΞΗΓΗΣΗ 
          Ελέχθη ότι οι άνθρωποι κατατάσσονται σε δύο βασικές κατηγορίες  σε εκείνους που παράγουν και ζουν την μικρή ή μεγάλη ιστορία και σε εκείνους που γράφουν αυτή την ιστορία. Υπάρχει το ενδεχόμενο και μιας τρίτης κατηγορίας αυτών δηλαδή που επί πλέον της παραγωγής και της γραφής απολαμβάνουν τα αποτελέσματα των διαδράσεων της ιστορίας.   
          Η αφηγηματική μορφή πολλών κειμένων οδηγεί σε εξομολογήσεις και απομνημονεύματα  τριακονταπενταετούς θητείας και πολυσχιδούς δράσης  ενός δημομηχανικού. 
          Εκ προοιμίου αισθάνομαι την ανάγκη να ζητήσω συγνώμη για την δόση περιαυτολογίας που εμφανίζεται καταχωρημένη  σε ορισμένες σελίδες του παρόντος πονήματος. Εξ ορισμού σε κάθε δημόσια δράση υπάρχει ο πολιτικός και εκτελεστικός-υπηρεσιακός τομέας, υπάρχει το ατομικό και το συλλογικό στοιχείο, υπάρχει η προσωπική και η συνεργατική  προσπάθεια.  Διεκδικώ το μερίδιο που μου  ανήκει και τίποτε παραπάνω και δεν γνωρίζω αν η μετριοφροσύνη πρέπει να έχει όρια και πόσα για να λειτουργεί ανασταλτικά στην παρουσίαση πολλών από τα δρώμενα σε μια κοινωνία.
          Όταν σε ένα Δήμο υπάρχει, για μεγάλο χρονικό διάστημα, ένας μηχανικός σαν φορέας όχι μόνο εκτέλεσης αλλά  έμπνευσης, σύλληψης και δημιουργίας  και όταν αυτό αναγνωρίζεται και υποστηρίζεται, εύλογο είναι πολλά τεκταινόμενα  να έχουν πιστοποιητικά πατρότητας,  τα  οποία η υπερβολική μετριοφροσύνη τα αδικεί και η σιωπηλή και εν ταυτώ φθίνουσα αναγνώριση λειτουργεί  εις βάρος της τοπικής ιστορίας και της υστεροφημίας ενός εκάστου. 
          Αν πίσω από τη μετριοφροσύνη κρυφθούν λίγοι δημιουργικοί άνθρωποι,  βέβαιο είναι ότι  θα κρυφθούν χιλιάδες μέτριοι και ανίκανοι  και αυτό θα λειτουργήσει πάλι  εις βάρος της δημιουργίας και της ανελικτικής  προόδου ατόμων και κοινωνιών. Αυτό δεν σημαίνει ότι το πρόταγμα και η προβολή του εγώ αποτελεί κυρίαρχο συστατικό της ανθρώπινης δράσης.  Τα αποτελέσματα  της ουσιαστικής βελτίωσης  του κοινωνικού συνόλου από προσωπική ενέργεια και δράση σαφέστατα ικανοποιούν δευτερογενώς  το εγώ και συνιστούν την κινητήρια δύναμη για πρόοδο.   Έχουν περισσότερα κίνητρα και αποκτούν μεγαλύτερη αξία  όταν οι πρωτοβουλίες και τα έργα αυτά είναι του άμεσου περιβάλλοντός σου και τα απολαμβάνεις και εσύ και η οικογένειά σου και οι φίλοι σου και οι συμπολίτες σου. Υπ αυτή την έννοια αισθάνομαι ακόμη μεγαλύτερη ικανοποίηση για την μικρή ή μεγάλη συμβολή μου στο τοπικό γίγνεσθαι το δε ποιοτικό και ποσοτικό μέρος επαφίεται στην κρίση,  στη μεγαλοψυχία και την αντικειμενικότητα των συμπολιτών μας.   

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου