Παρασκευή 6 Ιουνίου 2014

ΠΑΡΚΟ ΚΑΙ ΜΥΛΟΣ ΜΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥ


  Φωτογραφία του συγκροτήματος του Μύλου την δεκαετία του  1950





                            Κατά μήκος και κατά πλάτος τομή του κεντρικού πολυώροφου μύλου


  


                Η συγγραφέας Μαρούλα Κλιάφα σε ένα συνοπτικό ιστορικό αναφέρει:

               Ο Μύλος του Αγαθοκλή (Ματσόπουλου)
               Η πρώτη βιομηχανική επένδυση στα Τρίκαλα

        Η πρώτη βιομηχανική επένδυση στα Τρίκαλα αφορούσε το βασικό είδος διατροφής, το αλεύρι. Το 1884 οι αδελφοί Αγαθοκλή από τη Ζαγορά Πηλίου ανήγειραν στην περιοχή Αληκαρά υδρόμυλο, ο οποίος άρχισε να λειτουργεί τον Ιούνιο του 1885, υπό την διεύθυνση του Αριστείδη Αγαθοκλή.

        Μετά το 1901 τη διεύθυνση του μύλου αναλαμβάνει ο Γιώργος Αγαθοκλής. Το 1903 η φίρμα εμφανίζεται ως Αγαθοκλής και Σία. Συνέταιρος είναι ο Δημήτριος Ματσόπουλος, ηπειρώτικης καταγωγής, εγκατεστημένος στα Τρίκαλα μετά την απελευθέρωση.    Κατά την περίοδο του  συνεταιρισμού αυτού ο μύλος δυνάμεως 30 ίππων, κινείται δια ύδατος και ατμού. Μετά τους Βαλκανικούς πολέμους εικάζεται ότι ο συνεταιρισμός Γ. Αγαθοκλή και Δ. Ματσόπουλου διαλύθηκε.   
        Το 1919 η φίρμα εμφανίζεται ως Μ. Γ, Αγαθοκλής και Σία.   Συνέταιροι είναι οι Ιωάννης Γαλάνης, Δ. Πατσουρίδης και Δ. Χιωτέλης. Τη διεύθυνση του μύλου έχει ο Ι. Γαλάνης ο οποίος το 1928 προβαίνει σε ριζική ανακαίνιση του μύλου. Η επένδυση όμως αυτή, λόγω μεγάλου συναγωνισμού με τους μύλους του Βόλου, δεν αποδίδει, η εταιρεία πτωχεύει και ο Γαλάνης αυτοκτονεί.
         Κατά την δεκαετία του 1930 η παραγωγή του μύλου ανέρχεται σε 14 τόνους ημερησίως. Την περίοδο αυτή την εκμετάλλευση του μύλου έχει η οικογένεια Ματσοπούλου. Το 1941 ο Ιωάννης Ματσόπουλος αγοράζει από την Κτηματική Τράπεζα το μύλο αντί 2.100.000 δρχ. Στη δεκαετία του 1950 η παραγωγή του μύλου ανέρχεται σε 36 τόνους το 24ωρο. Την περίοδο αυτή εργάζονται στο μύλο 15 άτομα με ημερομίσθιο 35 δραχμές. Το 1972 ο Ματσόπουλος νοικιάζει τον μύλο αντί 15.000 μηνιαίως στην εταιρεία Κατσιάκου. Ο μύλος λειτουργεί υπό την διεύθυνση του Κατσιάκου ως το 1984, οπότε και κλείνει.
          Το 1977,  λίγο πριν από το θάνατό του ο Ιωάννης Ματσόπουλος δωρίζει τον μύλο στον Δήμο Τρικκαίων.




    Ο συγγραφέας και ιστορικός τέχνης Κώστας Μπαρούτας στο βιβλίο του  " Η ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΤΩΝ ΤΡΙΚΑΛΩΝ " γράφει :  Πάντως τα Τρίκαλα το 1884 προσθέτουν στον αρχιτεκτονικό τους πλούτο ένα θαυμάσιο δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής, το μύλο του Αγαθοκλή ( Ματσόπουλου), εκλεκτικιστικού  ρυθμού, σχεδιασμένου από Αυστριακούς αρχιτέκτονες.


                        Μύλος Ματσόπουλου :Απόσπασμα από αεροφωτογραφία του 1964                                                 φωτοληψία 20-8-1962

         
             
....μεγάλη κίνηση, πολλοί άνθρωποι, πολύς  κόσμος, πολλά άτομα πηγαινοέρχονται,  με μικρά  και μεγάλα υποζύγια, κάρα και οχήματα, σταματάνε φορτώνουν, ξεφορτώνουν, σταλίζουν και σταθμεύουν, συνωστίζονται στον περιβάλλοντα υποστατικό χώρο της κλειστής αυλής,  μυλωνάδες αλέθουν, εργάτες εργάζονται, αφεντικά παρακολουθούν και επιστατεύουν, μια ζωντανή πολύβουη μικροκοινωνία ανθρώπων, με κέντρο το μύλο, τα προσκτίσματα και τη γειτονιά του, συγχρωτίζεται, ζεί και ανασαίνει, αγωνιά και περιμένει υπομονετικά γύρω από μια φτερωτή που γυρίζει ακατάπαυστα.....   


               .....Ο μύλος γυρίζει, ο μύλος αλέθει, ο μύλος πλάθει.               Ο μύλος αγκομαχεί, ο μύλος μετασχηματίζει, ο μύλος διαχωρίζει, ο μύλος είναι στο ποτάμι, στο ρέμα, στο αυλάκι, ανάμεσα σε θρύλους και μυστήρια, νεράϊδες και ξωτικά, φαντασίες και οράματα, με τη μαγεία του διαρκούς αειφόρου και αεικίνητου σε μια σπονδυλωτή συνεργασία υδατοπτώσεων, φτερωτών, μυλόπετρων, χοανών, κόσκινων, ιμάντων, διαχωριστικών λωρίδων,  αποθηκών,  είναι η συνδυασμένη και αρμονική διαδοχική αλληλουχία δυναμικής, κινητικής, περιστροφικής και παλινδρομικής κίνησης που καταλήγουν σε έργο τριβής και παραγωγής αλέσματος.
          Ο μύλος είναι πλήρες κτιριακό συγκρότημα, εργοστάσιο μεταποίησης με πολλές συνδυασμένες λειτουργίες, υποστατικά, προσκτίσματα, αποθήκες και μεγάλο  περιβάλλοντα χώρο.  Είναι το συνολικό κατασκεύασμα που δέχεται το πρωτογενές γεωργικό προϊόν σιτάρι ή καλαμπόκι και το μετατρέπει σε άλεσμα  επιθυμητών κοκκομετρικών διαβαθμίσεων, το αλεύρι, έτοιμο να ζυμωθεί και να παραχθεί  βασικό και πρωταρχικό προϊόν για τον ανθρώπινο οργανισμό, το ψωμί.
        Όταν η βιομηχανοποίηση της παραγωγής αλεύρων άφησε πίσω και στο περιθώριο τις εγκαταστάσεις του παραδοσιακού μύλου τότε οι μύλοι και οι περιβάλλοντες αυτούς χώροι αφέθηκαν στη λήθη, στο μαρασμό και την εγκατάλειψη.
        Στην ιστορική αλληλουχία των ανθρώπινων  επιτευγμάτων και της αφθαρσίας των γεγονότων  μπορούν αυτά τα στοιχειωμένα και απόκοσμα οικοδομήματα να μεταλλαχθούν και  να   αξιοποιηθούν με νέες εκφραστικές μορφές και χρήσεις διατηρώντας παράλληλα τον αυτούσιο διδακτικό μουσειακό  χαρακτήρα.  Είναι έτοιμα και πλούσια αισθητικά  πάρκα αναψυχής και προβληματισμού με απεριόριστες δυνατότητες ανάπτυξης τόσο των δομικών και μηχανολογικών στοιχείων όσο και του  φυσικού και υδατικού περιβάλλοντος. 



      
                         Το κτιριακό συγκρότημα του μύλου μετά του περιβάλλοντος χώρου από ογδόντα (80) στρέμματα περίπου κληροδοτήθηκε με διαθήκη του αειμνήστου Ιωάννη Ματσόπουλου στο Δήμο Τρικκαίων το έτος 1977.  
                Ήταν το πρώτο, μετά από πολλά χρόνια,  σημαντικό δείγμα  ανάκτησης της εμπιστοσύνης των δωρητών προς τον Δήμο Τρικκαίων  και τους δημοτικούς ταγούς, γεγονός που χαιρετίστηκε με ιδιαίτερη ικανοποίηση από την τοπική κοινωνία και  αναπτέρωσε το ευεργετικό πνεύμα, πράγμα που πιστοποιείται από μια δεύτερη μεγάλη δωρεά αυτής της περιόδου, αυτή της κλινικής του ιατρού  Αριστοτέλη Αντωνίου στην οδό Ομήρου.
                 Για την πολιτική οντότητα  και κυρίως για την  οικονομική δυνατότητα  του Δήμου το όλο θέμα ήταν μεγάλης εμβέλειας και εξαιρετικά  ιδιαιτέρας  βαρύτητας.  Και παρ όλα ταύτα  ο δωρεοδόχος Δήμος αντιμετώπισε το ανέλπιστο δώρο,  με τον δέοντα και προσήκοντα σεβασμό,  με προσεκτικά και πρέποντα βήματα, με υψηλό αίσθημα ευθύνης, ευλαβική προσέγγιση και διαχρονικά  επέδειξε ευγενική συμπεριφορά εξαιρετικής  αβροφροσύνης, ικανοποιώντας τα μέγιστα την βούληση και το πνεύμα του δωροθέτη για την άριστη αξιοποίηση του καταπιστεύματος  επ ωφελεία του λαού των Τρικάλων. 
                   Το πρώτο που θα μπορούσε να κάνει ο Δήμος τότε, το έτος 1980, ήταν να προκηρύξει Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό  Διαγωνισμό Ιδεών και Προσχεδίων για την αξιοποίηση του κυρίως  μύλου, των κτιρίων συνοδείας , των προσκτισμάτων  και του περιβάλλοντος χώρου.  Αυτό έκανε.
                Αφού απέτρεψε την τελευταία στιγμή την βεβιασμένη και αδόκιμη  κατασκευή δημοτικού σχολείου στην περιοχή  του πάρκου, προέβη στην ταχυμετρική αποτύπωση όλης της έκτασης  με τον τοπογράφο μηχανικό Χρήστο Σουλτάτη και εν συνεχεία σε στοιχειώδεις εργασίες ασφάλειας και προστασίας του χώρου και των κτιριακών εγκαταστάσεων. 

 

           
           Με το Α  βραβείο του διαγωνισμού  που έλαβε η ομάδα μελέτης του τεχνικού γραφείου των Γεωργίου, Δημητρίου και  Σουζάνας  Αντωνακάκη   και συνεργατών τους και με τα λοιπά βραβεία και επαίνους, ο Δήμος είχε στη διάθεσή του πολλές καλές  ιδέες και προσχέδια αξιοποίησης του όλου συγκροτήματος.

                 Παρατίθενται για την ιστορία ντοκουμέντα της περιόδου αυτής π.χ.  η διακήρυξη, η επιτροπή κρίσεως, το πρακτικό  η απόφαση του Δ.Σ για τα βραβεία του διαγωνισμού  κλπ.

         
                                                                                                              
 Αποτύπωση του πάρκου, του ποταμού και των κτηριακών εγκαταστάσεων του Μύλου Ματσόπουλο το έτος 1979 από τον Χρήστο Σουλτάτη Τοπογράφο Μηχανικό.



     



 







                                                                                                       















Εργασίες καθαρισμού και αποψιλώσεων στο πάρκο μέσω προγράμματος του ΟΑΕΔ το 1982-83



           
                                       το 1984 ο μύλος έπαψε να λειτουργεί

      1884-1984  μετά από εκατό χρόνια όλα έχουν αλλάξει,
όλα οδεύουν σε μετασχηματισμούς και νέες χρήσεις






                Το 1991 δημοπρατήθηκε  για πρώτη φορά με μελέτη των Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου το έργο:               
             ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΤΙΡΙΑΚΟΥ  ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ  ΠΑΡΚΟΥ  ΜΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥ  ΣΕ ΚΕΝΤΡΟ  ΠΟΛΥΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ  (ΥΠΟΛΟΙΠΟΜΕΝΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ  ΠΡΟΣΚΤΙΣΜΑΤΩΝ  Α  ΦΑΣΗ)  ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ  ΔΡΑΧΜΩΝ ΜΕ  ΦΠΑ 143 εκ. (130.000.000+13.000.000)

                        ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ


ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΡΓΟΥ








     

                    Το καλοκαίρι του  1983 επισκέφθηκα το μύλο με την νεοπροσληφθείσα τότε στο Δήμο νεαρή αρχιτέκτονα Φανή Τσαπάλα με συμβολικό και ουσιαστικό σκοπό να τονίσω την σημαντικότητα του αντικειμένου και  να  κληροδοτήσω και την ευθύνη των παραπέρα ενεργειών προώθησης των μελετών και έργων του συγκροτήματος του μύλου και του πάρκου. 
              Στο μεταξύ διάστημα άρχισε ο καθαρισμός και η μόρφωση της επιφανείας των εδαφών του πάρκου, άρχισαν οι οριοθετήσεις και περιφράξεις, η εξυγίανση και η διαμόρφωση της όχθης τόσο του ποταμού όσο και του μυλαύλακος προσαγωγής του νερού στη φτερωτή του μύλου.
             Έγινε η  αποψίλωση από άχρηστα δέντρα και φυτά και η φύτευση νέων δέντρων και θάμνων, η κατασκευή πέτρινων καθιστικών κατά μήκος της πανέμορφης αλέας της εισόδου στο πάρκο, η κατασκευή ξύλινων πεζογεφυρών στο νησί και η εγκατάσταση ηλεκτροφωτισμού ασφαλείας σε όλο το χώρο.  
            Αναδιαρρυθμίστηκε το μικρό οίκημα επί της οδού Ελευθερίας και λειτούργησε κατ αρχήν  σαν μικρό αναψυκτήριο με πρωτοβουλία της Δ Ε Κ Α και αργότερα ως ΚΑΠΗ.
             Τοποθετήθηκε στον περιβάλλοντα χώρο του αναψυκτηρίου  παιδική χαρά και το μέρος  προς το μύλο διαμορφώθηκε αμφιθεατρικά σαν ελεύθερος χώρος εκδηλώσεων, συναυλιών, συγκεντρώσεων με πολύ πετυχημένες δραστηριότητες. Για την ασφάλεια των κτιρίων του μύλου τοποθετήθηκε μόνιμα φύλακας για τον φόβο των …Ιουδαίων και προστασίας από πιθανούς κινδύνους.
             Και ενώ η διαμόρφωση του εξωτερικού χώρου έστω και σιγά-σιγά προχωρούσε,  υπήρχε βαθειά ανησυχία  για την έλλειψη προόδου στο θέμα της ανακατασκευής και του προσδιορισμού των χρήσεων  του κτιριακού συγκροτήματος.             
             Με το καθεστώς της αργόσυρτης αυτεπιστασίας και του αυτοσχεδιασμού φαινότανε  πολύ καθαρά ότι το έργο δεν θα τελείωνε ποτέ.
             Η οριστική μελέτη του έργου δεν ανετέθη στην ομάδα μελέτης που έλαβε το Α βραβείο στον Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό Ιδεών και Προσχεδίων του έτους 1980  λόγω κυρίως της υψηλής αμοιβής μελέτης που προέκυπτε με τον ισχύοντα κώδικα αμοιβών και των χαμηλών οικονομικών δυνατοτήτων του Δήμου.
          Τελικά το έτος 1990  ανετέθη, με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, ερευνητικό πρόγραμμα στο σπουδαστήριο Αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ  επί κεφαλής του οποίου ήταν ο  καθηγητής Ν.Καλογεράς  και άμεσος συνεργάτης ο καθηγητής Παναγιώτης Τουλιάτος   με σκοπό την οικοδομική και κατασκευαστική ανάλυση των κτιρίων του μύλου,  την αποτίμηση των αντοχών με εργαστηριακούς ελέγχους και  τεχνικούς τρόπους αντιμετώπισης και αποκατάστασης των βλαβών.  Το θέμα ήταν άκρως εντυπωσιακό  από ευρύτερη επιστημονική και τεχνική σκοπιά, κέντρισε το ευρωπαϊκό ενδιαφέρον  και το ΕΜΠ συνεργάστηκε και με Πολυτεχνεία  της Ελβετίας.     Οι δύο εμπειρογνώμονες Ελβετοί τεχνικοί που επισκέφθηκαν τον μύλο έμειναν  γοητευμένοι και κατάπληκτοι από το μέγεθος και το σύνολο του συγκροτήματος τόσο από τεχνικής πλευράς με τη συνεργασία και τον συνδυασμό των υλικών κατασκευής,  πέτρα-ξύλο-σίδερο, όσο και από λειτουργικής και αισθητικής πληρότητας.  Είναι προφανές ότι το σύνολο του συγκροτήματος  με το επιβλητικό κεντρικό τετραώροφο κτιριακό  μεγαθήριο,  το υποστατικό,  τα περιμετρικά προσκτίσματα και οι περίβολοι  κλειστής αυλής,  την πανύψηλη καπνοδόχο (τσιμινιέρα) δίκην οβελίσκου και συμβόλου βιομηχανικής  εξέλιξης,  δημιουργούσε και  απέπνεε εκπληκτικά συναισθήματα και ιστορικές αναδρομές σε παλαιές καλές εποχές εργοστασιακού γιγαντισμού  και περιόδους ταχείας προόδου και τεχνικής πρωτοπορίας.
            


         

                        Ανακατασκευή προσκτισμάτων μύλου Ματσόπουλου το  έτος 1991

                    
              Στη βάση των προτάσεων και των σχεδίων  της έρευνας του ΕΜΠ  συνετάγη το 1993  από την Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου τεχνική περιγραφή, προδιαγραφές και συμβατικός προϋπολογισμός που απετέλεσαν τα συμβατικά προαπαιτούμενα για την προκήρυξη του έργου "ΑΝΑΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΒΑΣΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΜΥΛΟΥ ΜΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥ " προεκτιμώμενου  προϋπολογισμού 200 εκατομμυρίων δραχμών και ΦΠΑ 36 εκ. δραχμών  με το σύστημα δημοπράτησης της μελέτης – κατασκευής.  
          Η δημοπρασία έγινε την 31 Αυγούστου του 1993 και μειοδότης  ανεδείχθη  η κοινοπραξία εργοληπτών  ΝΤΙΝΟΣ ΑΤΒΕΕ - ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΕΤΗΣ  Η/Μ  με  συμφωνηθέν τελικά  κατ αποκοπήν τίμημα το  ποσό των  170 εκ. συν ΦΠΑ 30.6  εκ,  ήτοι σύνολο 200.6 εκατομμύρια δραχμές (μέση τεκμαρτή έκπτωση 15%)  και προθεσμία περαίωσης  720 ημερολογιακές μέρες από την ημερομηνία  υπογραφής  της οικείας συμβάσεως. 
         Πραγματικός κατασκευαστής του έργου ήταν ο Μιχάλης Ταμήλος  Πολιτικός  Μηχανικός και Εργολήπτης, ο μετέπειτα Δήμαρχος  Τρικκαίων. Παρατίθενται κατωτέρω αυθεντικά τεχνικά στοιχεία και σχεδιαγράμματα της εν λόγω εργολαβίας.
          Πρωταρχικός  και κυρίαρχος  στόχος  ήταν η ανακατασκευή, η ενίσχυση και η στερέωση του φέροντος, από πέτρα και ξύλο,  οργανισμού και της θεμελίωσης του συνόλου  των κτιριακών εγκαταστάσεων και εν συνεχεία   οι αναγκαίες τροποποιήσεις, αναπροσαρμογές και διαρρυθμίσεις των εσωτερικών χώρων ώστε να καταστούν ασφαλείς και λειτουργικοί  προς άμεση χρήση.
















        
               Ο Μύλος Ματσόπουλου έχει χαρακτηρισθεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο με την ΥΑ ΥΠΠΟ ΔΙΛΑΠ/Γ/1083/25197/11.4.1995    ΕΣΥΕ 44200201 και είναι ενταγμένο στο Δίκτυο Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.  (Δίκτυο  PACT  υπό την αιγίδα του Συμβουλίου της Ευρώπης)


          Μια τρίτη εργολαβία  με τίτλο "ΑΝΑΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΒΑΣΙΚΏΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΜΥΛΟΥ ΜΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥ (Β  ΕΡΓΟΛΑΒΙΑ)" συνολικού  προϋπολογισμού 35 εκ. δραχμών προκηρύχθηκε το 1999 και μειοδότης   ανεδείχθη  η κοινοπραξία  Βλαχογιάννης Ιωάννης –Γουλιώνης Παντελής       Ε Δ Ε
   






                        
   Το πάρκο και ο μύλος Ματσόπουλου εξελίχθηκε σε χώρο πολλαπλών χρήσεων και ενδιαφερόντων













Αρχιτεκτονικά σχέδια μύλου Ματσόπουλου







              

              Ο παραδοσιακός μηχανισμός μετάδοσης των κινήσεων στη φτερωτή του μύλου μέσω οδοντωτών τροχών  (γρανάζια)



     
                         Μια τέταρτη εργολαβία με τίτλο: "ΑΝΑΠΛΑΣΗ_ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΜΥΛΟΥ ΜΑΤΣΟΠΟΥΛΟΥ," μέσω του προγράμματος ΘΗΣΕΑΣ,  προϋπολογισμού 300.000 Ευρώ προκηρύχθηκε το 2005 και το αντικείμενο και  όλα τα στοιχεία της περιγράφοντα στο τεχνικό δελτίο που ακολουθεί.


 

                     Σημαντικότατη μελέτη  συνετάγη τελευταία το 2008-9  πάλι από το ΕΜΠ και την καθηγήτρια  Σόνια  Χαραλαμπίδου και αφορούσε  το εσωτερικό περιεχόμενο των κτηρίων του μύλου  δηλαδή την:
 "ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου